א נ א מן אל-י ה וד / אלמוג בהר.1 בזמן ההוא התהפכה לשוני, ועם שהגיע ראש חודש תמוז נתקע לי בפה, עמוק עמוק בגרון, עמוק מן הגרון, המבטא הערבי. כך כשהייתי

תמליל

1 א נ א מן אל-י ה וד / אלמוג בהר.1 בזמן ההוא התהפכה לשוני, ועם שהגיע ראש חודש תמוז נתקע לי בפה, עמוק עמוק בגרון, עמוק מן הגרון, המבטא הערבי. כך כשהייתי באמצע הליכת רחוב חזר אלי המבטא הערבי של סבא א נ ו ואר עליו השלום, וכמה ניסיתי להוציא אותו מתוכי ולהשליכו באחד הפחים הציבוריים ככה לא הצלחתי. ניסיתי ניסיתי לרכך את הע י "ן לרכך את הע י "ן כמו אמא שעשתה זאת בילדותה נוכח המורים ומבטי שאר התלמידים, אבל זרים עוברים רק קיבע ו אותי במקומי, ניסיתי לרכך את החי"ת ולעשות אותה כ "ף, ניסיתי להרחיק את הצ ד י"ק מן הס מ"ך, ניסיתי לצאת מן הק "ע העיראקית הזאת, ולא צלח המאמץ. ושוטרים התחילו לעבור מולי ב רחובות ירושלים תקיפים, התחילו להצביע עלי ועל זק ני השחור באצבעות מאיימות, התחילו להתלחש ביניהם ב ניידות, התחילו לעצור אותי ולדרוש ב שמי וב זהותי. ואני מול כל שוטר עובר בר-ח וב הייתי מבקש לעמוד מהליכתי ולשלוף את תעודת-הזהות שלי ולהצביע על סעיף הלאום ולומר להם, כאילו אני מסגיר סוד ש י פטור אותי מאשמה גדולה: " אנ א מן אל-י ה וד, אנא מן אל-יהוד". אבל פתאום התחילה נעלמת לי תעודת-הזהות דווקא כשהייתי נזקק לה מאוד. וכך היו עוצרים אותי השוטרים ערב ערב ובוקר בוקר כשאין בארנקי תעודה אשר תסכים לגונן עלי. אחר- כך בבית הייתי מוצא את תעודת-הזהות מגולגלת בין שני שטרות, או בכיס מחוץ לארנק היה מתגלה לי רשיון הנהיגה כאילו ככה הוצאתי אותו בשביל איזה דבר מה, או בתיק הגב בין מסמכים היתה נחבאת תעודת המילואים כאילו שכחתי אותה שם בלי כוונה. אבל כשהשוטרים היו נעצרים מולי לא היתה נמצאת לי ול ו תעודה אחת שתספר להם על עברי ועתידי. ואז הייתי מתחיל עושה טלפונים, אומר לשוטר, תראה, רק מאתמול המבטא שלי ערבי ככה, כבד כזה, והוא בכלל לא פ לס ט ינ א י הוא ע יר אק י, וגם אתה לא נראה לי דובר י יד יש מן הבית, אולי למדת אותה באחד המקומות החיצוניים, ובכלל, אולי גם לסבא של ך היה מבטא כמו שלי, ותשמע, אני מתקשר ל חברים, חברים שלי, תשמע איזה מבטא יפה יש להם, עברית כמו שצריך לדבר עברית, בלי שום מבטא, ואם אלו חבר י אז מי אני. כפי אינה אבל החברים האשכנזים שלי פתאום לא היו עונים לי בכלל, לא היו שומעים לתחינת צילצול י, ורק לעת ערב או ביום המחרת היו מתקשרים אלי חזרה, שואלים לרצונות יי ומסרבים לזהות את קולי. ואני הייתי נותר לעמוד מול השוטרים לבד, מתחיל להתקשר לחברים הח ל ב ים והט ר י פ ו לי טא ים והת ונ יס א ים שלי, אומר, אלה אולי אין להם עברית מושלמת, אינה צחה כל כך, שעברית צריכה להיות, אבל בכל זאת טובה היא משלי. והם היו עונים מיד, לא מתמהמהים למשמע הצלצולים, ופתאום גם להם נעשה מבטא ערבי כל כך כבד כל כך, והם בדיוק היו שומעים ברקע איזה ע וד פ ת ל תל או אותי "יא קאנ ון עיקש, והם היו מברכים אותי "א ה ל ן ב יכ " ומכנים ח בי בי" ושואלים אותי "א ש ל ונכ " ונפרדים ממני ב"ס ל מ ת כ", ומה יכלו השוטרים, איך יכלו להאמין לי, אחרי שכל חבר י זנחו אותי כך, שאני בן ישראל ולא בן ישמעאל. ואז היו בודקים אותי באיטיות, מפשפשים בבג די, עוברים על פני גופי עם גלאי המתכות, מפשיטים אותי בשתיקתם היסודית ממילים ומחשבות, מחפשים עמוק בשכבות כס וי ות עורי את טינתי, תרים אחר חגורות נפץ, חגורות נפץ בלבי, ש ש ים לנטרל כל חפץ חשוד. וכשהיו השוטרים ניצבים ע לי בזוגות, היה אחד אומר לשני אחרי כמה רגעים כשהתארכה בדיקתם, תראה הוא נימול, הוא באמת יהודי הערבי הזה, ושני היה אומר, גם ערבי נימול, וחגורות הנפץ אינן מע נ יין 1

2 המילה, והיו ממשיכים בחיפושיהם. ובאמת באותו הזמן שהנחתי את גופי להם החלו נולדות חגורות נפץ על לבי, החלו תופחות ומסרבות להיות מנוטרלות, רועמות רועמות. אבל בגלל שלא היו עשויות פלדה או אבק שריפה הצליחו לחמוק מן הגלאים המוכשרים. ובסוף כשהיו השוטרים עוזבים אותי לנפשי חופשי אך לא חף, הייתי ממשיך בדרכי והולך בדרך מ ר כ וס היורדת לתיאטרון ירושלים מן הבניין היפה של הקונסוליה הבלגית והכיכר שעל רחוב ז'בוטינסקי. הייתי מחכה לראות שם איזה סרט אמריקאי מרובה אוסקרים, אבל פתאום לא היה שם תיאטרון בקצה הרחוב, ופתאום לא היה זה רחוב מרכוס, היה זה רחוב עם שם ערבי, והבתים היו שבים להיות ערביים, גם הקונסוליה הבלגית, וגם האנשים בחצרות, משפחות משפחות, היו ערביים, לא רק גברים צעירים פועלי בניין, לא רק מנקי רחובות ועושי שיפוצים..2 והייתי מתחיל להתהלך ברחובות ק ט מ ון וברחובות ט ל בי ה וברחובות בק עה, ובמקום לראות את עשירי ירושלים שהתכנסו שם ב בתים המרווחים, ובמקום לקרוא שם "כובשי קטמון" ו"יורדי הסירה" ב שמות הרחובות, ראיתי פתאום שוב את עשירי פ ל ס ט ין, והם היו שם כמו שהיו לפני מלחמת 48, כמו לא היתה מלחמת 48. אני רואה אותם והם הולכים בחצרות בין עצי הפרי וקוטפים פירות כמו לא סיפרו להם העיתונים כי יקמלו העצים, כי הארץ תימ לא פליטים. והיה כאילו הזמן הלך היסטוריה אחרת, שונה, וזכרתי ששאלתי את אמא למה אנחנו מרבים כל כך לדבר היסטוריה, די עם ההיסטוריה, די לנו מהיסטוריה, כי ההיסטוריה הזאת כובלת אותי, כובלת אות ך, לא משאירה בי דבר, לא משאירה גם ל ך. ובאמת נעשינו קבועים כל כך בהיסטוריה שלנו, גם כבויים, אבל הנה ההיסטוריה הלכה לרגע מהלך אחר. והייתי אני הולך ברחובות עשירי פלסטין, וחשבתי אולי ידברו אלי הם בכבוד, לא כמו השוטרים, קיוויתי אוכל לספר להם כמה קראתי על הסופר והמחנך ח 'ל יל אל-ס כ אכ ינ י, וכמה רציתי להתיידד עם נכדיו, והייתי הולך ביניהם, מתקרב לחצרות ואיני מצליח להתערות ביניהם, כי לרשותי עומדת רק העברית במבטאה הערבי, ואילו הערבית שלי, שלא באה לי מן הבית אלא מן הצבא, פתאום הערבית שלי אילמת, חנוקה מן הגרון, מקללת את עצמה בלי להוציא מילה, יש נה באוויר המחניק של מקלטי-נפ שי, מסתתרת מבני-המשפחה מאחורי תריסי העברית. וכל הזמן כאשר ניסיתי לדבר אליהם ערבית מן הקצת והעילג שידעתי, יצאה לי איזו עברית במבטא ערבי, עד שחשבו כמעט אני לועג עליהם, ואלמלא המבטא שהיה עיראקי כל כך, אלמלא זה, היו הם בטוחים שאני לועג להם. אבל ככה עם המבטא התבלבלו, חשבו אולי אני לועג לעיראקים, ל סדאם חוסיינים, או אולי אני איזה עיראקי י ש ן, שנותר לו המבטא אבל נשתכחה שפתו. ולא עשיתי שמה חברים למרות רצוני, ונזכרתי איך שמעתי פעם דוד אחד שלי אומר על הערבים הללו של השכונות העשירות של ירושלים, אלה אפ נד ים, אלה הולכים בחליפות מערב ותרבושים לראשם, ושמעתי אז את המילה אפנדי במין בוז כזה, למרות שעכשיו אני יכול להיזכר שהוא לא אמר אותה כך, שמעתי בה בוז כאילו הייתי איזה פלמ"חניק בסנדלים ומכנסיים קצרים שלועג לבעלי הקרקעות הערביים ומשבח את הסוציאליזם הקדוש שלו ושל כל ה ס י ונ ים. אלה אפנדים, אמר לי הדוד, והתכוון לומר כבוד, אך נעלמה ממני שפתם והם לא ידעו את שפתי, ונשאר בינינו מרחק המ ש ט ר ות ו ה ד ור ות. 2

3 ובדרכי חזרה הביתה רק נהגי האוטובוסים היו מקבלים היטב את מבט אי, יודעים כי אין ל צ פ ות מה מבטאו של נוסע אשר עולה ל אוטובוס בירושלים. ולא ידע לבי כי שבתי אל לבי, לא ידע, ולא ידעו פחד י כי הם כולם שבו ע ל י, לא ידעו..3 וכך התחלף קולי בקול סבי, ופתאום הרחובות האלו שהתרגלו כל כך למותו והיעלמו והעדרו מהם, פתאום התחילו שוב לשמוע את קולו. ופתאום הקול הזה, היפה, שהיה כלוא בתוך עברי, פתאום הוא היה יוצא ממני ולא כמבקש נדבות ולא כמבקש לזכות בפירורים, אלא ממש קול שלי קול שלי חזק ורם. מאוד מול הדיבור, והיו ורחובות ירושלים שהתרגלו לשתיק תי, לשתיקתנו, התקשו מאוד משקיטים את הקול, משקיטים אותו לאט לאט אומרים לו זהירות, אומרים לי זהירות, אומרים לו אתה זר, אומרים לי די לך בשתיקת ך. ולמרות פחד י, ולמרות שגם לי היה הקול הזה זר ממרחק שני דורות של שכחה, השמעתי את כל מילות י במבטא ההוא, כי לא יכולתי להתמיד בשתיקה, כי היה בי דיבור רוצה לצאת, והמילים היו משתנות לי עת היו יוצאות מעומק הגרון. וזר שלא היה מכיר היה חושב אני נכד נאמן, ולא היה יודע כמה הר ב תי אי-זיכרון על זיכרון לאורך השנים, ולא היה מנחש כמה זיכרוני היטשטש וכמה זמנים הרבה הרבה זמנים לא קשרתי את קשר סבי על שפת יי. וכששבתי הביתה מן ההליכה הראשונה ב רחובות עם מבטאי החדש וחיפושי השוטרים על גופי, היתה ז וגתי מתפלאת על קולי, ותוך כדי דיבורה אלי והמלצתה לי לחדול התחילה נדבקת מש ינ ו יי ו ב שפתייה ס פ ני ו לית של אמה. ה תקשרו בערבוביה המבטא התימני של ערבית אביה והמבטא ה אי ס ט מב ול י ואחר כמה ימים החלה ב מדורים, כבר מתפשטת מגיפה קטנה בין אנשים כי היה חוזרת הביתה מעבודתה מדווחת כמה חוששים במשרדה, יוצאים המבטאים הישנים שמק ו וה נעלמו. וידיעה קטנה בשולי אחד העיתונים החשובים גילתה כי הממונים על הביטחון עוקבים מי נדבק ממי במבטאים האסורים ומקוננים איך מתהפכים להם יובל שנים של חינוך מוצלח, והם כבר חוששים כי ת מלא הארץ ערבים, הרבה הרבה ערבים, ועל כן החליטו לתגבר את הרדיו בקריינים בעלי עברית כה רהוטה כך שיובטח לנו כי נחוש זרים בדיבורנו. מדרים ועוד מעט, היתה מסבירה לי זוגתי ודיבורה רועד, רגע מצפין אל מיצרי הב ו ס פ ור וס ורגע אל מפרץ עד ן, הדיבוק התנבאה, כי השתכנעו ילדיהם הזה נוגע גם באשכנזים. אצלם תהא ה השתנות איטית יותר, שמבטא הוריהם והורי הוריהם היה במקורו אמריקאי, ואצלם מ ועט יותר הזיכרון המ וחש של דיבורם הישן. אבל עוד מעט י ש מע ו כאן מחדש ברחובות המבטא הפולני וההונגרי והרומני והגרמני והאוקראיני, ומכך חוששים יותר מכל הממונים ביטחון על הציבור, חששם שאז לא ימ צא ו קריינים לשלוח אל צבאות הרדיו, לא ימצאו מורים להורות סוד מבטא נכון לילדינו. ולמרות ה ת נ בא וי ותיה על גל גדול של השתנות, הו רי עמדו עיקשים מולי ומול פני המגיפה זוכרים בכמה שנים של מאמץ קנו להם את מבטאם הנקי, והחלו לי רומזים נחרצות לחדול, מזכירים לי את תוכניותיי ללמוד. והיו מבקשים מאוד מה יכולתי לעשות, איך אוכל לכסות על געגוע י וגעגוע י פתאום בתוך הקול הזה שהוא כל כך זר לי, ואני מצר ומצטער כי הוא יוצא ממני, אבל גם לא יכול ככה, ככה סתם ברגע אחד לעצור אותו כי אין בו מחסום מתוכו ואין בו מעצור. אם תמשיך את הדיבור הזה ה נמשך ממך ת רח ק מן המלגות, אמר אבי וצדק מאוד מאוד, אם לא תשוב אל דיבורנו הפשוט מה יהיה עליך, אמרה אמי וצדקה מאוד מאוד, בכל ראיונות יי היו כל 3

4 הפרופסורים והפרופסוריות תמהים מאוד על מבט אי, מבקשים אוניברסיטאי יותר, למצוא בי דיבור אחר, אקדמאי יותר, חרף שהיו המילים כמעט אותן מילים, אולי מעט יותר שבורות. איך תמשיך אם תדבר כך, אמרו ביקשו מאוד מה יכולתי לעשות, והם דואגים מאוד את עתידי, ולא שלוות לבי החרבה, ולא אבני לבי השבורות, ולא פינות לבי המחודדות, לא יכלו לעזור להעביר ממני את הגזירה. ונעשה לי אבל אותם ימים של דאגתם לא היו אוזניי פקוחות לשמע דיבורם, ונעשתה שפתי חירשת מבטאם זר ומרוחק, ונהניתי איך חולפים כך וכך היר חים ונבואות ז וגתי מתגשמות ומשתנים רחובות ירושלים, רק הורי נשארים לבד עם אי-ה שתנותם. וגיליתי את אוזניי זוגתי, אמרתי לה התחלתי כותב את סיפור י באותיות הערביות, שוב יזדעזעו במדורים החשובים. והיא אחרי מספר ימים חזרה הביתה לספר כי צחקו ראשי המדורים, אמרו, יכתוב כך, יכתוב סיפורים שרק הוא יוכל לקרוא, לא יקראו בו הוריו או ילדיו, וגם ילדינו לא יפלו בסכנה, ואנחנו נעניק לו, אם יבקש, את כל פרסי הממשלה לספרות ערבית בלי שנקרא מילה מתוך ספריו. וצדקו כמובן ראשי המדורים, וזוגתי החלה מתנבאת על המציאות בפתגמים פ ני ו לי ים, ס אומרת לי פתגם זה בו אמי היתה משתמשת, אומנם איני זוכרת איך היתה אומרת בשפתה, אך את מבטאה אני זוכרת. זה הביקור האחרון של הבריאות לפני המוות, לחשה ואז החלה מבהרת, אלו פירפורי גוסס ולא תחיית מתים, וכבר יודעים י ת נ ו את המשרות בדיבור העברי הנכון, ויחשוב כל אחד משפחתו, ואז תשוב העברית הרגילה כמו לא היתה כאן מגיפה. בגבוהים ש במדורים, החליטו כי אפשר להירגע, למקורות פרנסתו וכלכלת ימיו ודוחק.4 ולבי התחיל נותן בקולו תיי סימנים, אומר זה קולי וזה אינו קולי, זאת ל מ"ד יוצאת מפי וזאת ק "ע זרה זרה היא ללבי. והייתי מאט את קצב מחשבותיי, כדי לחשוב, לחשוב גם על מחשבותיי ולא רק את מחשבות יי, אבל עת לא היתה לי, והייתי זורה מילים לרוח כמו המלח של הים אשר וודאי איש לא זורה אותו אל תוך הים. והיה סבי מדבר אלי, שואל אותי בקולי האם יש סוף לסיפור הזה, ומה היסטוריה זו שלי מתערבת בשל ך, איך באתי ל ה פר חיי ך, אני דור מ ד בר ואיך אתה קם ל חדש אותי, אתה הדור חיכינו אותו שלא יהיה מבדיל בין עברו לעבר מוריו, כי כבר כאב מאוד עברנו, ונשארתי במדבר למאכל עופות דורסים בשביל ך, כדי שלא תזכור אותי, שלא תהיה כואב כמונו, ואיך שיניך נוגסות שוב את מילות יי, ואיפה, מחוזות ירושלים אחרים, אין בתי- תה, אין חידקל חוצה את העיר ל רחמים, אבל אני לא מצאתי את מותי בירושלים, גם לא בעיר הולדתי, אני מת ב מדבר שביניהן, הרבה מ ד ב ר שתיקה. בנה אגפים בלב ך, נכדי, היה אומר לי, עשה אותו מדורים מדורים, ו שכן אותי באחד המדורים הנחבאים, ובשאר המדורים חייה. או עבור למדור השתיקה, כי השינוי אשר חש ב ת כי מתחולל פשוט מדי, ואם ידובר מבטא אחר מה ישתנה, האם אחיה שוב, האם תחייה אתה את חיי חדשים? די ל ך מן הרחובות, לך אל הורי ך, אותם לא ישכנע מבטאי, הם מכירים וכבר הניפו אלף מרידות. אולי שתיקה תשים בלבם פחד ההווה מן העבר והעתיד. ולמה לא תראה להם את סיפור ך, אולי כך יתעוררו, אמר סבי כמעט משבי ע אותי מן המתים. והתחלתי מודד את שתיקו תיי, זאת שתיקת יום, זאת שתיקת שבוע, זאת שתיקת חודש ממוסגרת היטב בתוך קירות הבית, ואין פוצה פה, אין חלון פוצה, ואין אוויר נכנס, ואין תמונות החול מגיעות אבל אין גם קודש, ואין מחסיר, ואין מוסיף. והכל הקול שתיקות יי, שתיקותיי 4

5 הרבה מילים הרבה מילים נ שתקות, ואין אני הווה, ואין מתהווה, ואין גמר סוף הסיפור, ואין כבר טרם שהיה הסיפור, אין התחלה. ושתקתי עוד ועוד הרבה זמנים, עד שהו רי היו אומרים דבר, אם לא תדבר איך תקבל מ לגה איך תמשיך בלימודי ך ומה תעשה עם חיי ך, ואיה חיוכי ך, לאן הלכו מקום מסתור, דבר, דבר בכל מבטא כי בא עלינו פחד השתיקה..5 אין חידקל חוצה את ירושלים, והמייתו לא משתיקה את הגבולות הקמים עלינו, הג ב ול ים המפרידים ביני לבין עצמי, אני לא שם לא כאן, לא מזרח לא מערב, לא קולי עכשיו ולא קולות ע ב ר י, ומה יהיה ב סוף. אילם אני הולך ב רחובות וגם מעט חירש, הפעם רק חזותי טורדת את השוטרים, רק זקני העבות, ועקשנותי לא להוציא מילה מפי, שוב חודש תמוז הולך גווע בתוכי, ולמרות החום אני מתעטף במעילים לכסות על חגורות הנפץ של לבי. וכך מתוך נאמנות השוטרים למשימתם אני מובא אל בית-המעצר והור יי באים אחר י, לראות את בנם ואנה הוא מובל. אני שותק מול הוריי, ואיך אני יגיבו, שותק מול הוריי ומוסר להם את כל סיפו רי שהסתרתי מהם, רומז הנה כאן כתבתי עלי ך אמא, וכאן עלי ך אבא. הנה אני כותב שירי התנגדות ל עברית ב עברית, אני מרבה את רמ זיי, כי אין לי שפה אחרת לכתוב בה, מרוב בושה לא הורשתם לי דבר. והזמן הזה אוסר עלי שירה בזמן שהם מתגודדים עלי גדודים גדודים, מתגודדים גם עליכם, והשפה שהיתה ל שפ תי מצווה עלי להשתפ ך בה, להיות חליל ריק למשביה, עד שנפיק ביחד צליל, נהיה נ אי צרוד יחדיו, נתחזה שפה אחרת, נעדרת. וזה באמת אותו סיפור שוב ושוב חוזר, כמה סיפורים יש לי, אמא אבא, כמה סיפורים יש לאדם, אותו סיפור הוא מנסה לספר כל פעם במילים מעט שונות, כל פעם מנסה לפתור מעט אחר את אותו סיפור בלתי נפתר, והאם אין אתם מזהים כאן גם את סיפורכם, בכל זאת מעט סיפרה לי שתיקתכם. הנה עכשיו ניסיתי לכתוב את הסיפור במבטא הערבי, אך מה עלה מכך, תראו היכן אנחנו נפגשים. קחו, קראו את סיפור י, אמא אבא, קראו את כל סיפור י שכך הסתרתי מכם שנים רבות, הרי גם אתם אותה שתיקה, אותה זרות בין לב לגוף ובין מחשבה לדיבור, אולי תדעו כיצד תיפתר העלילה. גלות, אותה והורי דיבור ראשון התכחשו, אמר אבא לא זה בננו ולא זה ה ז קן אותו גידלנו, אמרה אמא ואיפה, לנו אין מבטא הזה, אמרו ביחד לפקידים לא היה לו מ המשפחה הפנימית, סבא שלו א א ין לרשת מבטא זה, לא מן נ וואר מת לפני לידתו, בן שלנו לא. דיבור שני רמזו, ואם לא תי טיב שאת נשוב הביתה ממתקן הכליאה מאוכזבי דורות, ואם תי טיב שאת ותעזוב את הסיפורים, את הסיפור הזה, את הדיבור הזה והשתיקה הזאת ותדבר עמנו בשפתנו, נשאר כאן ע מ ך עד שתהיה נידון לצאת לחופשי, עד שנהיה כולנו יחד נידונים. ולא ידעו הור י כי שבתי אל לבם, לא ידעו, ולא ידעו כי פחדיהם כולם שבו ע ל י, לא ידעו. אדר ב' ה'תשס"ה, ירושלים. 5

6 أل ب لي ود / أنا من )1( في ت ك ل ن ب ل ني بح ش ت ل ق ب ف ح ي ثم ب أ ي ح ق بعي ع ص ح لح ق ح صل ل ل ق لع بي. بي ك ت أسي في ل ت لي ل ق لع بي ل ك ي ظ به ج أن ع يه ل ال كم ح لت أ أن عه من خ ي أل ي به في ح من سال م ل لع م ل ن ج. ح لت م أ أن ق ح ف لعين ه خ ي م ل أمي ل ي فع ت لك في ص ه ت ي لغ ب ل سين ن ل المي خ ل ل ن لغ ب ء ل ين ي في ل يق ث ني في م ني ح لت أ أخ ف ح ف لح ء أن ه خ ء ح لت أ أت ع م ف بين ل ين. ل ج بت ل من ه ل ف لع قي. ل ن لم ت ح مح التي. ب أ ج ش ي لح مالمح م ي أم مي في ش "أ ش يم" أش لي ل لحي ي ل ء ب ص بع م ع ت م في بي م خل "سي " ي ل ء ب في ل ء ل ض ع ي س لي عن س ي ه ي ي.أم أن ف ت أ ي أ أس قف كل ش ي ي أم مي أ ش في ج ه ب ق ي ل م ي ل خ ن " ل مي " أق ل م لي." من أن لي من "أن ع يم: من نب سي ني ب أب ك ن ي ل ن ب ق ي ل خ ت ف خ ت في ح ل ل ي ك ت في أمس لح ج لي. ب أ ج ل يع ن ي ص ح م ء ال ي ج في مح ي ش ح ت ض ف ل ع ي. في ي ل خ أ ألك ف جي ي ل أن ص ين بين م ي ي ل ب ق أج ك ت ل يت ت ل من ح ل ك ن ي ك ت ع شك ج خ ألم م في لح ي ل ي أح ع ج ش خ م الح ي م بين ك م من ل ث ئق ك ن ي ن ي ه بال ق. ل ن ع م ت ج ل أم مي لم أع ع ش أ ق ح ت ل م عن م ضيي م ي.س ع ك ت أش في س ل تف أق ل ي س ع أمس ف ط ت لت ل ي ص أش ه ب ل غ لع بي أص ح ل ني ث يال ل لي ت ل ف ي ي ن ع قي م ع ب ك ج ي ح ب م ب ل ي س ع س ت ل ح ال ب ص ق ئي ل أ ب ت أ ي ب ك لع ي ي ح ث أن م ل ئع ن م ي ب ك س ع من أك. ت يل أ ف ك هم أص ق ئي ه الء ك ن ل ن أص ق ئي الش يم لم ي ع ي أب لم ي ي ل ت ي ني ل سل ك ن يع الت بي في ل ء أ ص لي ل لي ي ل ن ي م ك ت ت ي ف ي ت يي ن ص تي. ت أن ق أم ج ل ب ف عت أت ل ب ص ق ئي ل ن يين لح يين ل ب يين أ في ن ي ب ال ي ق ه الء لع ي ألن لي ت لع ي ك ي ب أ ت ل ع كل ح أف ل من لع ي ل ي أن آل. لحق أن م ك ن ي ف لم ي في الس ب ل ت ي ني ل ن ج ل أ ل م ج ء ع بي ث ي ج ك أن م س ع ع ل ف ألخ ص ت م ع ك نه نغ ش ع ي. ك ن ي ع تحي ي )ب لع مي ث ل ب لع بي (:"أهال بيك".."ي ح ي ي" ي ل ن ي " يش ل نك" ي ع ن ي ب"سالم ك."م ي عل ج ل بع أ أض ع ي أص ق ئي كيف ي ق أن ي بن يع ل ت من أب ء س عيل 6

7 ش ع في ت ي ي ب طء ن مالب ي ع ع ص ح ج ب شف ع ل ج ني من ثي بي في ص ت ال ت شه ك أ يح ء. ف أس ل ج عن ح ل فين ك ح ي في ق ي ل ي س ل ألح م س ل ألح م ء س ع ب ق ك حي غ م ه ب خ ي. ق ج ل م ي أ ج أ ج ق أح هم ل مي ه بع م أي لع مي ه: ع يه لع بي ه ي ي ي ح أنه م ن ل يش قت ي ك هم ألح م س ل لي ت ل عالق ب ل ثم ي ص ل يش. لح ي أن ي في ت ك ح ل ل ي أس ت ل م في ج ب أ ت ف ح ق ي أح م ن س ت مت ن ت ف ت أ ي ل م ع ل أخ ت أ. أ ت ل ن ألن لم ت ن م ع من ل ب أ ل أف حت في ل ص من أج ك ف. ع ل أخي ع م ك ج ل ي ك ن ي ش ني ي ل ن ل ت ب ي ك ت أ صل ي ي أسي في ش "م ك ل " ل ي ت "أ ش يم" م ب ي ل ي ي ل ل م ع ح صال أم ي ي في ل ه ه ك ت ج ب ت ن ي. ش ع ل ل ل يح ي ل ع ج ئ أ س ل ن ف لم ي ن ه تي ت في ن ي ل ف لم ي ن ه ش "م ك " ك ش ع يح ل س ع بي ي ل ع ل ع بي ح ي ل ش م لي ع بي أص حت ن لع ئال.. لع ئال ل في ل ي ي ل يع في " ع ل " لي م ج معي ق م أ ع ي م ج ل ني. (2) ه ت ألت في ش "ك ت " ش تالبي ع ل ب ال من أ أ أث ي ء "أ ش يم" ي في ي ل ح ل ب ال من أق أ أس ء ل لع ي : "غ ك ت " ح ق ل ك ن ك ه ك ن ف ين ج ء م ه أيت " ي ل من ب ل " 48 ك ل أ ه لح لم تح م. أ هم ي ي في ل ي ين بين ألش ي.. ه ل ل ك ل حف لم تح هم من ل ب في ل ب أل أل س ئ ب لالج ين. ب ك ل من ق س ب ت ت يخ مغ ي م ف ك ت أن ي س لت أمي ل ن ح ك ي عن ل يخ ك ن ت ي ي ي م ح ل من ل يخ ه ل يخ ي ي ي ك ال ي لي شي ال ي لك شي. ح ل ت ن في ت ي ل ن ه ه ل يخ ي ي ل ح في ت م ف. أص حت أن أت في ش ج ء ف ين ف أن م ب يع م ن ي ب ح ع ع س ج أ كم ل كي ي" "خ يل ل بي أل يب عن كم ق أ ل م أح ي أ ت يت ل أص أح ك ت أسي بي م أق من ألف ي ل ن لم أس ع ب ل في م ف ح تي ف ط لع ي ب ع بي أم لغ ي لع بي ل ي لم أتع في ل يت ل ن تع في ل يش أص حت ف خ س ء م ق في ح ي ت عن ن أ ت أني ت ج في ل ء أ ح لت ك لع ي. غ ل س خ ف أس تي أف عن أن ت ئ بين ألن ل ح س أتح لي م ب عض ل لع بي ي ل ع ل ل ي تع ك نت ت من ف ي ع ي ب ع بي ح أن ي أس م م ل ال أ ل ي ب ع قي ج ل ال ه ف ط 7

8 ل ك أن ي س أ ب م. ل ن ه ل حي ت م أن ي أس من لع قيين ل ح ي يين أ ب أن ع قي ق يم ض عت لغ ه ب يت ل ه.لم أك ص ق ه غم غ ي ك ت أن ي س عت ع لي ي م أ ه الء لع ل ي ين في أحي ء ل س ل "أف ي " ي ت ب ال غ بي يع ب ل ع س قعت ك "أف " ع أ ني م ح ن ب ل ي ن في س عت ل ي لك لم ي أنه آل جي أت ك أ أس يع أن ي غم الح ح ك ن ي أح ج " ل ل " ي عل ص ال ت ي ب ال ق ي ي من إلق عيين لع ي ش كي ه س ل ل ي ي من ب كل. ي ل ق لي ع ي: ه الء أف ي تع ي عن ح مه ل ن حت م ي لغ م هم ال يع ف لغ ي ف ت بي أن لح م ف ل ي م ل لألجي. في يق ع تي ل يت لم ي ل ل ي جي س س ئ ي لح فال ف م ي ك صع ب ت قع ل كل كب ي ع ل لح ف في. ل لم ي ق ي أن ي ع ل ق ي لم ي لم ت م في أن ن ت ع ي لم ت. (3) ه ص ص تي ك ج ف ب أ ه ل ل ي ع م ته غي به ت ع ص ته من ج ي. ل خ من خ ي ه ل ل يل ل ك مح س في م ضي خ ال ي ب ي ل عن خ ي ال ي ل نه ص تي ص ق م ت ع. ش "أ ش يم" ل ي ع ص ه ص ج صع ب ب لغ أم ه لح يث حت ت م ه ل ت ه شي ف ي ت له ح ت لي ح ت له أنت غ يب ع ت لي ي يك ص ك. ع ل غم من خ في ب ل غم من أ ه ل ك غ ي ع ي أي ه ي بع جي ين من لغ ال أن ي كل ك تي ب ل ألن ي لم أت ن من م ص ل ت ك ب خ ي كال ي ي أ ي ك تي ك نت ت غي لح خ ج من ع غ ي ل أ ي ك لم م ص ح ي أن ي ال يع ف ن ي ل ين لغ ب ء لح. ت لم م س كم ك تي ن ت م أ ل لم ي ل ين م ع ك ل سي ج ع ل ني. ع م جعت ل ل يت من ج ل ي أل ل في ل ب ي ن ي ي ل بع أ ن ش ن ئح معي ح ي أث ء ن ي ي من ج ي ن ه ت في ج ل ج ب أك ف عن لك ب أ ت ل لي م ه لع ع ش ي خ يط من ن ق ي ي ت جع أص له ألبي ن ق س لي ي جع في أص له ألم. بع ع أي ص تع من ع ي مي ل لي عن ل ف في أق ك ل من ن ب ء مع بين أف م ل ب أ ل ق ي ل ت ل بع أ كل ل ن أن خ ت خ. صغي في ع ن ل ل من ي ح ألم يين ل لين أ ي ف ل ل حف بإح م ي ل ق. ح ل م أل ل حيط ب ص ل ع ضي م خ ين ع من 8

9 ل ع يم ل جح ي ن ل ف من م الء ل ال ب لع س ئ ل ال ب ل ي ي ل م م أ ي ح م س ي ع ي لغ ي ن ب ء إل ع ي أ ق ل لك ن ع "نحن" ب ن غ ب ء ب ب ي ن. بع ق يل أس لي ج ي ب م ت ف ت ت ع أنه ه ب من ل من م يق س ل ت ت ع أنه ص ع من ل من خ يج ع أ ه لع أص بت الش يم أي.ل ت أ ي ل غيي ع هم سي ي ب طء أل أ ال هم ل غ سين ي أ ل آب ئ م أج هم ك نت في ألصل أم ي ي ك أ ك ت م ي ل ال ت م ب ل ق. ي ل ل ن ع ق يب س ع في ل م ل ي ل ل ي ل ل م ني ألل ني أل ك ني ه س عب ل لين عن ألمن ف م خ ئ فعال س ع لن ي ق ء ن ي س ن م ل ج إل ع لن ي مع ين ي أب ءن ي ل ق ل يم. أم أم مي ص م ين ق ل فإ ل غيي من ع ي ب ج من ت ه ل غم ع م ج لع م ل ي ك ع ل ين ح م ل ل ب ل في ك ي ن ق ص في ء ب ي فع ني بح ألكف عن لك ي ك ن ي ب ي ألك ي ي. ت س لي ل ن م أفعل كيف أس يع أ أ ح ي ي ح ي ي ف ت في ه ل لغ يب ع ي أن أشع ب ل يق ألس ألنه ي ع ي ل ي ال أس يع أ أ ق ه ب في لح. ح ص ت ح ل ب ل لن تح ل ع ح ل ل سي ق ل أبي ك ص ق. لم تع ل ل ل ف ح ل م سي معك ق ل أمي ك نت مح في كل مح ض تي ك ألس ت م ه ين من ي ن ي يح ل أ يع ب خ ي ع ل أخ ت أك أك ي ي أك مالئ ل ل معي ع ل غم من أ ل ك نت هي ن س ل ل ث ي..غ ي. كيف س صل س ك تح ثت ب ي ل ق ل لي ت ج ني ألح ع ي ل ن م ي ي أ أفعل هم ي ف فعال ع م ي ل م غي مع يين ب ي ي ي خ ل ل ال ب ق ي ل لم ي من م ع تي ال فع ع ي ح م. ل في ت ك ألث ء ت ي ق م ل ي لم أصغ لح ي م أ ت ش ي أص حت أشع أ ل م غ ي ع ي ص س ع ب ألي ل ء ب ج ي ت ح ق ش "أ ش يم" ت غي أم عي ي ل ن أبي أمي ف ط ت في م ن بال أ تغيي. أ عت ج ي ع "س ": "ب أ في ك ب ق ي ل ن ب لح ف لع بي سي ع ل لين ب ل م م أخ ". ع ج ي بع ع أي ل ل يت ل ح ي لي أ س ءه ضح من ق ب م ل ق ف ي ب لي ب ق ه ح ي يع ق ءت لن ي أه آب ال أب ك لك أ ال ن لن ي ع ض ل. س حه ل أ ج يع ئ ل لح مي في أل لع بي أ ن أ ك م ك ه. 9

10 ص ه س ب ل ع ش عت ج ي ت ب سيح م عي ب ألم ل كي ت لي أمي ك نت ت ه ل ل صحيح أن ي ال أ ك كيف ك نت ت له ب غ ل ي أ ك ي ن. ن " حال " ه ت ب ل ل ثم ش ح ه ن نعيش لح الح ال لح سي ل ق أنه ال ق لك يع ف ألم ي في ألج ل لين ك ل عث ش ق ل ين في ل صب ه ت ن م ل ق لع ل يم ع كل ح أ ي م تين ح ي ف م قه ل خ يعيل ب أس ته ب ي ل تع غ ل لع ي ف ل ل ك شي لم ي ن. (4) ب أ ن ق ي ت ع س ع ع ي ص تي ت ه ص تي ه ليس ص تي ه ح ف ال ي من ف ي ه "ق ف" غ ي ع ي. ك ت أب ئ ي أف ل ي أف ح ل م ح م ل ي ل مع ل أن ف حت قت ل لم ي ن ل ن ت في أف أت مل ن ي هل ه ب تي ي ل ي يح ث ي ج ب أ. ح ل خل ب ل كي أح ال ي ل ل ل ل ي ط ت ي ي ب ي ك كيف ت ك حي تك ب ي ل أن "جيل ل ح ء" كيف ت ض تعي ني ل حي نك ل يل ل ن ن ن ن أال ي ل بين م ضيه م ضي آب ئه أل م ضي م لم ج ل ب يت في ل ح ء آكل ي ل ل من أج ك أنت ح ال ت ك ني ح ال ت لم م كيف تعض ب ل ج ع ك تي من ج ي أين في" أ ش يم" حيث ال ت ج ل هي ال ن ج ي ق ي ل ل ح ين أن لم أمت في "أ ش يم" ال في م ط أسي ل مت في ل ح ء ص ل بي صح ء ل ت. ي ح ي أع ت يم ق ك جع ه ش ع ش ع أن ل ي في ح ل عب ي ل عش أنت في ب قي ل عب. أ ع ل شع ل ت أل ل غيي ل ت ن أنه يح ب يط ل غ ي ل ك من ج ي أنت حي تي س عيش هل ج ي من س حي هل سيح م م ل م ح لك في ل هب ل ل يك لن ت ع م ي ن ي أن م يع ف ن جي س ق أ ت ع ي ألف م. ب ي ص ك في ق ب م خ ف لح ض من ل ضي ل ل. ل ال تع ع ي م ق ك ب ي ي ق لي ج ه ل ه ت ي ي ح ي ب ل ألم. ب أ أح ي أي ل ت ي م أس ع ش ح ت ن ي في ل يت ال أف ح ف ي ال أف ح ن ف ال ي خل ل ء غ ف ي. ح ل ت ص تي ك ك ي أ س ت. لم أع ح ض لم أع م ج لم تع ه ن ي ل ي ح ب ي ل ن تالشت. م ح ع تح ل لن لم ت ح تح ل لي ق ح ي ف ص م ب يت كيف س صل تع ي ك م ت عل في م ك أين ب م ك تح تح ب ي ل ألن أص ح ن ف ل ت. (5) 10

11 ن ج ال ي م م ي ل ي ه مي هه ال ي ت لح ض ل ع ي لح ل ي ت ل بي ي بين ن ي ال أن ه ال أن ه ل ت ش قي ال غ بي ل ت ص لح ض ل ه أصم ش ه أب ل في أسي ل ي س م ل ضي ص ال مالمحي ف ط هي ل ي ت عج ج ل لحي ي ي ل فح ب ص أال أخ ك من ف ي ي ش ت م أخ يح ب خ ي. ع ل غم من لح أ ت مع ألخ ي ألح م س ل ل ي في ق ي ي ن. خال ج ل لع م ي ني ل ل ع ل ي تي ل في ث ليع ف أين ح ب. أل ل ت ء ل م ي يع أ ي عال معي أن ص مت ح في ح ل ل ن ب أ أف ل م ت صيل ح ي ي ل ي أخ ي أش ل ه ك ت ع ك ي أمي ك ت ه ع ك ي أبي. ه ك ت ق ئ ح جي ع غ ل لع ي ب ل غ لع ي أ ي من س لغ لع ه شي. لي لم ت ث ل من ش م س أخ لغ ل ي ج ال إلش يح م ي من ل ء ع ل ف م يح ض ج ع ج ع. يح ض كم أي غ ل ل ي ف ض ع ي لح يث ي ع ل ب تح لت ل ن أج ف ال ي مع أن س كل لك ل ي ن ج ك نغ ح ص ه م ح ن حل لغ أخ غي م ج. لح ي أ ل ن ت م. م كم ق في ك تي ي أمي كم ق في ك تي ي أبي كم ق في ك إلن ن ن س ل يح كل م أ ي ي ب م كل م يح أ ي ك ش ل ي ع ل ع ل يك أال ت ي ق ه! مع كل لك ل ع ت ن لك ن ي م ل ن لع بي ب ل ق ل أك ب أ ح لت ف ط آل ص. من إلج ب أين ن ف. خ ق ي أق ء ه ي أمي ي أبي ء ق ق ي ل ي أخ ي ع س ي ف ن تع ني ن س ل ن س ل ت ن س ع ل ب لغ ب بين ل ب ل بين لع. حل ه ي ن كيف تع ف ب ل ق ي ل ه أمي لم ن بي ق لت ب ليس ه أبي ق لي ت ل عن ي كال أ في ل حي ق ال في ن س ح ل لين كيف ي ب نحن ال ن ق ب ي ل ال ي ج من ي م ه ه ل ق ال من أخ ته ال من ج أن ل م ق ل ال ته أنه ليس. ن ل أل ح لي في كالم لم ت ح ن ي ن ك س ع ل ل يت مح ين لألب تح ن ن ك ت جعت عن ه ل ص ه ل ه ل ت تح ثت ب غ س ه معك ح ي ب جك ح أ يح ع ي ج يع. لم ي ل أن ي ع ل ق لم ي أ كل م ف م ت لي لم ي. أل ب - أ ل ني ل لع ل لح صل ع ج ئ أف ل ق ق ي في س ئيل 2005 لقاهر : مح د ع ود مترجم باحث في لش و إلسر ئيلية 11