<F7E5EC20ECE0F8E42727E12E706466>

תמליל

1 מדור למע תספר צדיקיו יאמרו לו עמ' צ"ד תמימיו יאמרו לו עמ' ק' וכא הב שואל... עמ' ק"ו השת"ה עבדי... עמ' קי"ז משולח מלכי עמ' קכ"ה צג

2 יאמרו לו צדיקיו קול התאחדותינו אודות עבודת הק' של צדיקי הקודמי להמלי מלכי ושרי בתפילת בי מדינת רוסלאנד וטערקיי הי' מלחמות כבידות, במערכה קשה זו נכנס מר אור שבעת הימי הבעש"ט הק', ובכוחו הגדול פעל שבשמי ממעל יוכרע המלחמה בי שרי האומות כרצו קדשו. בספר שבחי הבעש"ט מובא כדלהל : שמעתי מהרב דק"ק פולנאה יעקב יוס זי"ע) (הגה"ק בעל תולדות כשפרצה המלחמה בזמנו בי יו (רוסלאנד) לישמעאל (טערקיי) שהי' בתקופות השני תק"ח - תקכ"ד, נענה מר הבעל ש טוב הק' ואמר: ראיתי בשמי מעל אי שב' שרי מתקוטטי וגברה יד שרו של ישמעאל - טערקיי, וראה ראיתי אי ששרו של יו שב למקומו בזע עצו וכעס גדול, מחמת כי גברה יד שרו של ישמעאל מאוד מאוד, וכתוצאה מזה [הכוונה, ממפלת יו ] יתעללו היווני ביהודי וישפכו את חמת על ראשי ע קודש ח"ו, ומש תבוא צדיקי קדושי עליו שהסתובבו בעלמא הדי, בר ראש הי' מגיע השמימה, ונהירא לה שבילי דרקיעי כשבילי דארעא, ובקדושת בגדולה שלטו על שרי מעלה, מלכי ושרי המדינות, ופעלו בזה גדולות ונצורות לטובת ישראל בכל מקומות מושבותיה. בעיניה הבדולחי אשר היו למעלה מהשגת אנוש המה ראו מי ומי ממלכי אומות העול יהי' טוב לישראל כשישב על כסא המלוכה, ולאור זה התפללו והעתירו לקל הנות תשועה למלכי, שית את הנצחו בידו וית לו כתר מלוכה. בעמדינו בחודש ניס ראשו לחודשי השנה שהיא ראש השנה למלכי, וכפי המבואר בספרי קודש אשר בחודש זה ממליכי בשמי ממעל את שרי ומלכי אומות העול, על כ בחודש זה בכלל ובליל התקדש חג הפסח בפרט היו צדיקי הדורות מרבי בתפילה להשי"ת ומילי לצד עילאה ימללו בבחי' צדיק גוזר והקב"ה מקיי, להעמיד שרי כל אומה ולשו כטוב בעיניה, ולתת לו הכוח והממשלה להטיב לבני ישראל, ובכ תכונ מלכות של חסד בעול וריוח והצלה יעמוד ליהודי. עבודה נעלה זו היא למעלה מהשגתינו, אכ מאמיני אנו באמונת אומ שאות קדושי עליו ושרפי מעלה אשר היו מופרשי ומובדלי מכל הבלי עוה"ז והזדככו ברמ"ח אבריה ושס"ה גידיה, ובכח קדושת מחזה שדי יחזו ודבריה עשו רוש למעלה. במדורינו זה נביא כמה סיפורי קודש בו ראינו אי שצדיקיו יאמרו לו להקב"ה על שרי ע וע זה ישפיל וזה ירי. צד רעה לישראל ח"ו, ולכ העתרתי בתפילה להקב"ה שיתהפ הדבר, והתפללתי שתגבר יד מלכות יו עליה בכדי שינצלו היהודי מידי מלכות יו הרשעה, אול ב' יהודי לא עלה בידי להציל מידי יו, לפלא, קדושי. ויהי ומי יבוא בסוד * דרכו בקודש של סניגור של ישראל הרה"ק ר' יצחק לוי מבארדיטשוב זי"ע להתעסק הרבה לטובת ישראל, ובכוחו הגדול הי' מביא על האומות אשר ציערו את ישראל מכות גדולות ונפלאות. וסיפר הרה"ק ר' אברה מרדכי מפינטשוב זי"ע שהרה"ק מקאזני זי"ע בשמי על הרה"ק מבארדיטשוב שהתגרה בשרי מעלה בשנה זו היכל הברכה במדבר מהרה"ק מקאמארנא זי"ע). אמר בשנת תקנ"ג שנתעורר קטרוג גדול מפני זי"ע (מובא בהקדמה לספה"ק

3 וכפי שסיפר הרה"ק ר' מרדכי חיי מסלאני זצ"ל אירע סיפור זה אירע בליל שימורי בעת עריכת הסדר, כדלהל : איש עשיר אחד שזכה להיות סמו על שולחנו של הרה"ק מבארדיטשוב זי"ע בליל הסדר, סיפר דכאשר הגיע הרה"ק לסדר עשר המכות, התלהב הרה"ק ברשפי אש כדרכו בקודש, ואמר: "ד פאר דע רוסיש קיסר, צפרדע פאר' פוליש קיסר, שחי דע זעקסיש קיסר, והי' הדבר תמוה בעיניו כלפי מה ירמזו מיליו. אחרי החג נסע העשיר הנ"ל דר מדינת זאקסי אשר באר אשכנז, ושמע שתושבי המדינה עצובי מאוד ובוכי למשפחותיה, ויהי כאשר שאל לסיבת בכיית, השיבו לו כי המל הוכה בשחי ונצטרע בכל גופו, ואי תרופה למכתו, ולאור זה גזר המל גזירה על כל תושבי המדינה שבא לא יפעלו בתפילה רפואה עבורו יהרוג את כל אנשי העיר לפי חרב. כעבור כמה ימי שמעו בשורה טובה כי מת המל האכזר והערי, או אז הבי העשיר הלז את דברי הרה"ק מבארדיטשוב בליל פסח שחי דע זעקסיש קיסר, שהי' בבחי' צדיק גוזר והקדוש ברו הוא מקיי, להביא המכה על ראש המל הקשה כהמ ולהעבירו מ העול. * כידוע הי' מלכות פולי מקו פליטה לאלפי יהודי מפליטי דייטשלאנד וג לחלק גדול ממגורשי ספרד (שפאניע), ממשלת פולי פתחה שעריה לרווחה לכל הפליטי וא נתנה לה אחוזת אר להתיישב בו, במש הזמ נתעלה מלכות פולי ומלכות גברה עד מאוד, ושכיניה מסביב בפרט מלכות רוסלאנד אשר בכל עת רצו לכבוש חלקי מאר אחוזת. רוח מלחמה זו רעשה זמ רב כשלושי שנה, בתקופה זו הצליחו רוסלאנד לכבוש חלקי גדולי מפולי, בו בזמ כבשו ג מלכות פראסיע ועסטריי את גאליציע שהי' עד אז תחת ממשלת פולי. במרוצת שנות המלחמה ארע כמה פעמי שפרשו אלפי מה"פולישע קאזאק " והתאחדו ע חיילות הלוחמי ומרדו באר מולדת, במסע פשטו על ערי שלימות והרגו וחמסו בשחיטות ופאגראמע אכזריות על היהודי שבכל עיר ועיר, שכמוב היו הקרבנות הראשונות לכל מלחמה אשר כצא לטבח הובלו בידי הרשעי ימ"ש. בימי הה הי' ג הגזירה האיומה בעיר אומא אשר בו נרצחו ונשחטו על קידוש ה' קרוב לשלושי אל יהודי באכזריות נוראה, וכידוע היתה רצונו של הרה"ק רבי נחמ מברעסלעוו זי"ע להיקבר בעיר זו כי איוה למושב לו ליד הקדושי אשר באר המה הי"ד. במש תקופה ארוכה זו היה הרבה חילוקי דעות בי צדיקי וקדושי עליו בדבר מי ינצח במלחמה, מלכות רוסלאנד או פולי. כשנתגברה רוסלאנד על פולי והתחילו לנחול נצחונות ולכבוש מבצריה, הרעיש הרה"ק ר' פנחס מקארי עולמות בתפילה לשלומ של מלכות פולי, וכמה פעמי התבטא בלשונו הק' בגנות מלכות רוסלאנד שראה בה כמקור הטומאה. * אודות פעולותיו של הרה"ק ר' פנחס מקארי זי"ע מספר תלמידו הגדול איש האמת הרה"ק ר' רפאל מבערשיד זי"ע: טר שנכנסו המלוכה הידועה (רוסלאנד) בפולי, כבר ראה זאת הרה"ק ר' פנחס מקארי זי"ע ברוח קדשו, ורצה לעכב בידיה ולמנוע את כניסת, בעת ההוא התבטא פע"א שהרה"ק ר' נחמ מהארדענקא זי"ע הוא בכח למנוע ביד מלכות רוסלאנד להשתלט על פולי, ועל עצמו אמר בענוות קדשו - כי אינו בכח לעשות זאת, ובלשונו הק' אמר: "אי האב נישט געפילט אזיינע פלייצעס", אבל הרה"ק מהארדענקע הי' בעת ההוא טרוד בהכנותיו לנסיעתו לארה"ק, ואכ כל זמ שהרה"ק מהארדענקא שהה על אדמת בפולי, לא הצליחו חיילות רוסלאנד לעבור את נהר "דעניפער" צה

4 ולכבוש משטחי פולי, ולפלא הי' הרה"ק מהארדענקא את ה"דעניפער-טיי " שביו שעבר בדרכו לארה"ק, בו ביו עלה בידי רוסלאנד לעבור את הנהר הנ"ל אל עבר מדינת פולי. בזמ ההוא החליט הרה"ק מקארי זי"ע לנסוע לעיר זאסלאב בכדי לפעול ולעצור את נצחונ של רוסלאנד, והעיד תלמידו הרה"ק מבערשיד זי"ע שבמש כ"ב שנה לאחמ"כ לא גילה רבו את טעמו ונימוקו על מה ולמה בחר בעיר זאסלאב כמקו מסוגל לפעול בעני זה, עד קרוב לזמ פטירתו שאז גילה העני בזה, כדלהל : "כשראיתי שנשארתי לבדי במדינה של הרה"ק מהארדענקע לאר"י) זאסלאב ולהתפלל ש בציבור גדול, (אחרי נסיעתו החלטתי לנסוע לעיר ונסעתי ש להרה"ק ר' דוד היילפערי זי"ע תלמיד מר הבעש"ט הק' זי"ע שהי' אז רב באוסטריה, ומצאתי אצלו הרה"ק בעל ההפלאה המוכיח מפולנאה והרב של פראנקפורט דמיי זי"ע, ועברתי לפני התיבה בביהמ"ד הגדול של העיר, ותפילתי הי' שגורה בפי ועשתה רוש כביר בשמי מעל, וגירשנו את האומה הידועה (רוסלאנד) מאדמת פולי לכל ימי חיי. * באחד הנסיונות של התנפלות הקאזאק התאספו כמה מאות מה יחד ע בני הכפריי של אוקריינא כדי להתנפל בשכונות היהודי בעיר נעשכיז הקרובה ללודמיר ולשלוח ידיה בנפש ובממונ ח"ו, היה זה בליל שימורי ליל המשומר מ המזיקי, ואכ זכו בליל התקדש החג אשר לילה כיו יאיר באור חסד ורחמי לראות נסי גלויי. וכמובא דבר זה בס' רשפי אש שבחי מוהר" : אשר אבותינו סיפרו לנו, בימי הגאו מוהר" (הרה"ק ר' מרדכי מנעשכיז זי"ע) היתה מדינתנו כפופה תחת ממשלת פולי, והעיר נעשכיז עמדה תחת מרותו של השר הגדול הדר בעיר לובלעמיע אשר במחוזינו, ובכל חצר הי' פועלי כפריי ופראי אד שהיו נקראי "קאזאק ". פע"א נמנו וגמרו הקאזאק להרוג את כל יהודי נעשכיז ואת כל הונ ורכוש ישללו שלל, והחליטו להתנפל על העיר נעשכיז בפתע פתאו בליל פסח כאשר מנהג ישראל להוציא כל כספ וזהב לעטר את שולחנ בכל כלי כס וכלי זהב ויושבי למשפחותיה דשני ורענני, להתחיל בביתו של הרה"ק מנעשכיז רב העיר. והתכוננו וסיבב הקב"ה המסבב כל הסיבות שנתגלה זממ הרע, כשנודעו לראות שהיהודי יודעי את מחשבת הרעה עליה חגרו כלי מלחמת והקדימו את התנפלות ובעצ יו ערב חג המצות באו בהמוניה לביתו של רבינו הק' מנעשכיז זי"ע. וביתו הי' בו בזמ אפה הרה"ק מנעשכיז המצות מצוה מלא מפה לפה מחסידי ואנשי העיר שהתעסקו בעבודת הקודש באפיית מצות מצוה, וכשהבחינו בהקאזאק תפשו כול ה"וועלגער- העלצער" ויצאו לקראת למלחמה. השמועה עשתה כנפיי, ונאספו הרבה מיהודי העיר, איש כלי מלחמתו בידו ללחו ע הרשעי הקאזאק הקמי עליה להורג, ושלחו משלחת דחופה להגר בלובלעמיע שישלח מחיילותיו להג על תושבי העיר נעשכיז מחמת הפורעי. וכ הוה, שנענה הגר לבקשת ובו ביו עשו שפטי בהקאזאק, וליהודי היתה הרווחה. באותו ליל שימורי אשר בו ביו זכו לנס גלוי חגגו את החג בדיצה והילולא פקע איגרא להודות ולהלל לה' שבכל דור ודור הקב"ה מצילנו מידי הרשעי הקמי עלינו, כשהתחיל היו להאיר סיי הרה"ק מנעשכיז לערו את הסדר ויצא לרחובה של עיר ומצא ש כמה סוחרי יהודי אשר היו רגילי לנסוע ולעבור את גבולות הארצות אשר סביבותיה לצור מסחר, והרה"ק מנעשכיז שאל אות בפרטי פרטי על גבולות אר פולי, כל גבולות המדינה והנהרות הסובבי אותה מכל עבריה, ולתמהונ של הסוחרי אשר אחרי עבודתו הק' של הרה"ק מנעשכיז בעריכת הסדר מדבר את בעניני כאלו. צו

5 כעבור זמ קצר נתוודע לה שבאותה זמ ששוחח הצדיק עמה פעל בכוחו הגדול לטובת מלכות רוסלאנד אשר כבשו מפולי באות הגבולות שדיבר ע הצדיק בליל חג הפסח. בס' רשפי אש מסיי סיפור זה כדלהל : כעבור זמ מה שהה הרה"ק מנעשכיז זי"ע בעיר לבוב ונפגש ע הרה"ק ר' משה לייב מסאסוב זי"ע ושאל אותו הרה"ק הא אמת הדבר שנתפרס שבזכותו כבשו רוסלאנד את פולי, ענה לו הצדיק בענוות קדשו בזה"ל: צו זאג אז אלעס וואס טוט זי אוי דער וועלט איז מיט מיי וויס, דאס איז א גוזמא... אבער על כל פני פיר הונדערט מייל ארו מיר אוי אלע זייט, טוט מע נישט אי הימל קעג מיי וויל, או אי זעה אז פאר די טובה פו די איד איז יעצט גוט זיי זאל זיי אונטער די רעגירונג פו רוסלאנד". * נפלא מאוד הוא מה שמובא בספר "שרשרת הזהב" מנכד הרה"ק מנעשכיז זי"ע, מה שהי' לה במסורה במשפחת איש מפי איש עד זקינו הרה"ק ר' יעקב ארי' מקאבלי זי"ע בנו של הרה"ק ר' מרדכי מנעשכיז זי"ע: בליל התקדש חג הפסח בשנת תקנ"א אמר הרה"ק מנעשכיז לבניו כי יאחר קצת להכנס לעריכת הסדר אודות עני חשוב, וקרא להמשמש ואמר לו שבל יהי להכניס לחדרו א אחד, והוסי ואמר, ג א יבואו שתי פריצי חשובי ויבקשו שה רוצי ליכנס אל הרבי, ויאמרו שזה נוגע לעני נחו הנוגע לטובת ישראל, לא יכניסו אות, ג אמר לו, שאח"כ יבוא שתי גענאראל מלובשי בבגדי יקרי, אחד ממדינת רוסלאנד ואחד ממדינת פולי, ויבקשו ליכנס אלי, עכ"ז לא יכניס אות, וג אחרי שה יאיימו אותו בעונש מות, לא יכנע אליה ולא יפחד מה, זולת א יתקרבו וינקשו בעצמ על דלת חדרו אז יהי' נקי מפקודתו. ואכ כ הוה מתחילה באו פריצי ושילח המשמש מש, לאחר מכ באו ב' גענאראל ואיימו אותו בחייו ושלפו את חרב עליו, עד שבסו דפקו על דלת חדרו של הרה"ק ונכנסו אליו. אחרי ששוחח הרה"ק מנעשכיז עמ יצא לעריכת הסדר, וכאשר הגיע ל"שולח עור ", סיפר הרה"ק גופא דעובדא היכי הוי, ואמר: בניי היקרי ה ידוע לכ אודות הוויכוח שהי' בי הצדיקי למי מגיע הזכות והממשלה לפולי או לרוסלאנד, כפי שאת יודעי יש מלחמות כבידות בי פולי לרוסלאנד, והנה כי כ בשמי ממעל נלחמי השרי מעלה של שתי האומות ג"כ, ויצא הפסק בבי"ד של מעלה שה צריכי להתדיי בבי"ד של מטה בעני זה, וקבעו שהד"ת יתקיי אצל הרה"ק רבי שניאור זלמ מליאדי זי"ע בעל התניא, ואצל הרה"ק ר' שלמה מקארלי זי"ע, וא שני הצדדי לא יבואו לעמק השוה, אז אני אכריע בדי. רוסלאנד, ואכ כ הוה, הבעל התניא הכריע לטובת עפי"מ שאחרו חז"ל שהקב"ה ד את האד "באשר הוא ש ", דהיינו כפי הנהגתו באותו זמ, ובהיות שמלכות רוסלאנד התנהגו בעת ההוא במידת הרחמנות כלפי ישראל ואי ש גזר די מות. לעומת זאת פולי אשר מתנהגי באכזריות על כל דבר קט מכי ורודי את ישראל וג יש כמה דברי שיש עליה עונש מות בתליה. הבעל התניא ג"כ תמ יתידותיו על דברי המשנה הוי מתפלל בשלומה של מלכות, ובהיות שהוא גר במדינת רוסלאנד על כ הכריע את הפסק די לטובת רוסלאנד. א מאיד הרה"ק ר' שלמה מקארלי זי"ע נטה לטובת פולי שה צריכי לנצח במלחמה, מאחר שפולי פתחו את שערי מדינת לפני מגורשי שפאניע בשנת רנ"ב, בו בזמ ששאר המדינות לא רצו לקבל, ולבר מ די הרי הוא גר במדינת פולי על כ הכריע את הפסק די לטובת פולי. הרה"ק המשי וסיפר: כאשר לא הגיע לעמק השוה באו שרי מעלה אלי שאני אכריע בדבר, ועל א שאני גר במדינת פולי, הרהבתי עוז בנפשי ואמרתי להשר של מדינת פולי, הלא כבר שילמו צז

6 לכ בכפל כפליי על מה שפתחת את שערי מדינתכ למגורשי שפאניע, כי מני אז צברת הו רב מכס וזהב שהיהודי הקימו במדינתכ מקומות עבודה והעשירו אתכ בעושר רב, ועתה הא תוכלו להבטיח לי שמעתה לא ישפטו א אחד בגזר די מות במדינתכ? השר של מדינת פולי השתמט מלהשיב תשובה ברורה על זה, ואמר, מי יוכל לדעת מה יוולד יו, ואי אוכל להבטיח שמעול לא אעניש בעונש מות, או אז קפ שרו של רוסלאנד והכריז ואמר: אני יכול להבטיח שכמו שעד היו לא הי' אצלינו גזירת מות, כ ג להלאה מש כל התקופה שיהי' הממשלה בידינו לא יהי' יוציאו שו איש להריגה. ושאלתי אותו, מי ערב בעד שבני מדינת יעשו כדברי, ויע השר ואמר, אני ערב בעד... סיי הרה"ק מנעשכיז: בניי, תדעו כי קשרתי את ראש השר של רוסלאנד בשלשלאות של ברזל, ובאותו רגע שיגזרו ש גזר די מות אערו את ראשו, ולאור הכרעה זו נסתיימה המלחמה בנצחונ של מלכות רוסלאנד. * בי המצדדי לטובת רוסלאנד במלחמת ע פולי, הי' הרה"ק ר' יעקב שמשו משפיטיווקא זי"ע. היה זה בשנת תקנ"ד כאשר פולי נתחלקה לג' חלקי ונאבד ממנו המלוכה והממשלה. הרה"ק משפיטיווקא הי' אז בדרכו לאר"י והתעכב אז בעיר "באלטע", ש קרא לאסיפה את צדיקי הדור להכריע א רוסלאנד תנצח או פולי, ודעת קדשו של הרה"ק משפיטיווקא הי' רוסלאנד והסכימו אתו כול פה אחד. שלישית, לטובת אז דרוש דרש הרה"ק משפיטיווקא בסעודה כי בהיות שהשר של רוסלאנד מתחזק בשמי ממעל ורוצה למשול על כלל ישראל, א כל זמ שבני ישראל יתנהגו בדר התורה לא יוכל לבצע זממו, על כ צריכי ללכת בדר הטוב והישר ולא להיכנע לגמרי תחת מלכות רוסלאנד. הסבר נפלא אודות נפילת מלכות ולי לעומת התחזקות ועליית של מלכות רוסלאנד, כתב בעל התניא עפ"י דר חסידות במאמר בשנת תקנ"ב: "פולי הוא עשו הוא אדו... והוא בחינת גבורה מאוד... ג רואי שמקוי בה "ועל חרב תחיה" שה'חרב' הוא ממשת החיות שלה ש מנשקי אותה ומחבקי אותה... וג שה אכזרי גדולי, ולכ הי' בדיניה הרבה חייבי מיתות על כל דבר פשוט חייב מיתה..." התניא ממשי ש : "ועיקר גלות ישראל הכוונה לברר הניצוצי שבי האומות והוא החיות שלה... ובכל אומה המטיבה לישראל... מוכרחי להתעכב תחת ממשלתה עד שיוכלו הניצוצות... אבל ה מפני שהיו הורגי אלפי ורבבות מישראל, נתבררו והועלו הניצוצות בזה שעלו על קידוש הש... ולקחו מה כל החיות..." מה שאי כ 'יו ' (רוסלאנד) אי שו די מיתה נוהג אצל... והשר שלה רואה שישראל חשובי מאוד למעלה ומתקנא בה... ממשלתו עליה לכ מטיב עמה..." * ורוצה שיארי בשנת תקע"ג כאשר הי' המלחמה הכבידה בי הקיסר נאפאליו לבי הצאר התחלקו צדיקי הדור בדיעותיה. של רוסלאנד, מחד גיסא כידוע היה הרה"ק הרבי ר' מנח מענדל מרימינאוו זי"ע, ואתו עמו עוד קדושי מגדולי הדור, שטענו שמלחמה זו מלחמת היא 'גוג ומגוג' לנצח צרי נאפאליו במלחמה, כי על ידו תבוא ישועה גדולה לע ישראל שעל ידי כ תבוא הגאולה שלימה בביאת המשיח, וה הרבו בתפילה ותחנוני, ועשו יחודי נוראי להצלחתו ונצחונו של קיסר נאפאליו על אויבו הגדול הצאר של רוסלאנד. א מאיד עמד בראש החולקי על דעה זו, הרה"ק בעל התניא זי"ע, המגיד הק' מקאזני זי"ע, החוזה מלובלי זי"ע, אשר טענו שלמרות שמבחינה צח

7 גשמית א נאפאליו ינצח יהיה טוב לישראל, אבל מבחינה רוחנית תהיה סכנה גדולה ח"ו. לישראל ולכ, התפללו בעל התניא הק' וסיעתו לנצחונו של הצאר של רוסלאנד. הרה"ק מראפשי על א שהי' אבר צעיר לימי, מ"מ דעתו הי' שנאפאליו יפול, והיה בוכה ומתחנ לפני רבו הרבי ר' מענדל'ע מרימינאוו באומרו: מורי ורבי, רואה אני שא ינצח נאפאליו יפלו הרבה מאוד חללי מישראל, אמר לו הרבי ר' מענדל'ע: כהנה וכהנה יפלו במלחמה, וא א ילכו עד ארכבותיה בד, ג כ שוה הדבר ובלבד שיהיה סו וק לצרותינו ונזכה להגאולה שלימה. ובספר "עטרת מנח " מביא שבכתבי נאפאליו מסופר כי בכל מלחמותיו ראה צורת קדשו של הרה"ק מרימינאוו הול ונוצח לפניו, כמו שראה אלכסנדר מוקדו דיוקנו של שמעו הצדיק במלחמותיו (יומא סט:). * בעת אפיית המצות בערב פסח בשעה שהיתה המלחמה בתקפה, עמד הרה"ק מרימינאוו והושיט והכניס המצות לתנור, ובכל פע הי' אומר: עוד חמש מאות "רוסישע סאלדאט " יפלו במלחמה... וכ הי' שבאותה שעה הצליח נאפאליו במלחמתו. פתאו נכנס הרה"ק מראפשי זי"ע אשר כאמור לא הסכי לדעתו של הרה"ק מרימינאוו, ורצה במפלתו של נאפאליו, וענה ואמר: רבי, הלא נאפאליו הוא טמא, וטמא נדחה לפסח שני... ומיד ברח מהבית, וציוה הרה"ק מרימינאוו להביאו לפניו ולא מצאו אותו כי כבר ברח מהעיר, לאחר הפסח נסע הרה"ק מראפשי להמגיד הק' מקאזני שיתפלל עליו שלא תזיק לו הקפדתו של הרה"ק מרימינאוו זי"ע. * ביו הכיפורי שנת תקע"ג אמר הרה"ק מרימינאוו זי"ע להרה"ק מראפשי זי"ע שהיה שליח ציבור בתפילת מוס, שיכו בכוונות למוס שיצליח הקיסר נאפאליו. מיד לאחר יו הכיפורי, נסע הרה"ק מראפשי זי"ע להמגיד הק' מקאזני זי"ע, היה זה על שב"ק פרשת יתרו, וביקש ממנו שיפעול בתפילתו לטובת רוסלאנד, ובזמ שהל המגיד הק' לטבול במקוה לכבוד שבת, הל הרה"ק מראפשי ושכב על מיטתו של המגיד מקאזני, וכאשר הגיע המגיד מהמקוה ורצה לשכב על מיטתו, לא הניחו הרה"ק מראפשי עד שימלא את מבוקשו להתפלל ולעשות פעולות למפלתו של נאפאליו, ואכ המגיד הבטיח לו לעשות כמבוקשו. השבת" (נאפאליו ) בליל שב"ק בהגיע המגיד ל"מזמור שיר ליו אמר: הנה אומרי עברו ממאסקווא לברעזינא, שמלכות צרפת ואני אומר "להשמד עדי עד... יתפרדו כל פועלי או ", ואתה מרו לעול ה'! למחרת בקריאת התורה בפרשת יתרו, בפרשה "נבל תבל" "נאפאליו תפול". קרא ואכ לאחר השבת החלו לשמוע שמועות אודות שמשו של נאפאליו שהחלה לשקוע... * ההוא שהי' יש עוד הרבה מה להארי בזה אודות המערכה בי גדולי וצדיקי הדור בעני מלחמת נאפאליו, ולא נגענו כא רק על קצה המזלג, ואי"ה עוד חזו למועד. * מה נורא הוא לראות צדיקי גדולי וקדושי ושרפי מעלה ושרי, אשר בכוח הגדול המליכו מלכי וכל שרי מעלה ומטה חרדו לדבריה, כאשר אמרו כ עשה הקב"ה. ועל דבר זה מושל יראת אלהי, אחז"ל (מועד קט טז:) מי מושל בי צדיק. כי צדיק ועל זה תפילתינו בליל התקדש חג הפסח, "צדיקיו יאמרו לו..." בבחי' צדיק גוזר והקב"ה מקיי. צט

8 יאמרו לו תמימיו קול התאחדותינו סיפורי צדיקי, שבעתיי מזוקקי, שהפליאו בעריכת הסדר של תמימי ופשוטי ע י'דוע ה'דבר ו'מפורס ה'עני שצדיקי הדור הקוד, הי' דרכ לצאת לרחובה של עיר בלילי פסחי אחרי שסיימו את עבודת הק' בעריכת שולח ליל הסדר, ללכת לראות הסדרי של הכפריי ואנשי פשוטי ואי שאמרו את ההגדה בשגיאות גדולות, אבל היות שאמרו זאת מתו תמימות ואמונה פשוטה גרמו בזה שמחה גדולה בעולמות העליוני. וידוע מה שאמר הרה"ק ר' יצחק מראדוויל זצ"ל שכל הפמליא של מעלה נתאספו ובאו לראות אי הע האר אומר את ההגדה בתמימות ובפשטות שאי לתאר (דבריו הובא באריכות לקמ במאמרינו), והיו צדיקי שהאריכו להסביר בסוד שיח שרפי קודש את גודל התיקוני ויחודא שלי, שנגר על ידי אנשי תמימי אלו בעבודת הפשוטה בעריכת הסדר. כמו כ היה מנהג בקודש של כמה צדיקי וקדושי זי"ע שהיו אומרי אחרי ה"סדר" מילתא דבדיחותא ולספר סיפורי על אנשי פשוטי שטעו באמירת ההגדה. ויתכ לומר העני בזה על פי מה דמתאמרא משמי' דהרה"ק החוזה מלובלי זי"ע לבאר מה שאנו אומרי בלילי פסחי בסיו הסדר "חד גדיא" שלכאורה אינו מוב הכוונה בזה, א אמר הרה"ק מלובלי דהמלאכי רואי למעלה את הנחת רוח לקוב"ה, והאורות הגדולי מהעריכת הסדר ואמירת הגדה של בני ישראל קבוצי מטה בעוה"ז, ומחמת שה אינ יכולי לעשות כזאת, לכ ה מביטי עלינו בקנאה גדולה שמקנאי אותנו מאד בזה הלילה, ויש לפחד שלא ישלוט ח"ו על ישראל עי הרע מהבטת המלאכי עלינו מרוב קנאה בנו, ולכ סדרו הקדמוני זה הפיוט חד גדיא שהוא לחש לעי הרע נגד המלאכי עכד"ק. והנה כי כ י"ל כי הצדיקי חששו אחרי עבודת הנשגבה בעריכת הסדר ברשפי אש שלהבת קה, שמא ישלוט בה קנאת המלאכי, על כ דיברו אז עניני אלו בכדי להסתיר את עבודת הק' לבל יקנאו בה המלאכי אכ הרה"ק רבי שלמה מבאבוב זי"ע אמר הכוונה בזה, שהצדיקי רצו להורות בזה גודל חשיבות של אלו המקיימי מצוות השי"ת בתמימות ובאמונה א שאי את יודע עד מה, כי האנשי הפשוטי השתדלו בכל כוח לערו את הסדר בכל פרטיה ודקדוקיה אע"פ שלא ידעו ולא הרגישו כלו מגודל הקדושה הנפלאה שנשפע בליל קדוש זו, והצדיקי הזכירו הטעיות שטעו בשעת עריכת הסדר, ומזה נראה ברור שבוודאי לא השיגו את גודל קדושת ליל זו, אול בכל זאת עמלו להכי ולערו הסדר באמונה פשוטה ובמחשבה שלימה ותמימה שחשבו בתו לב שבוודאי עלה למעלה לפני הקב"ה להיות לפניו לנחת רוח, עד שאפשר לפרש את דברי ברמזי וכוונות. ונביא כא סיפורי ועובדות בעני זה, מה אשר מפורסמי ומה אשר אינ מפורסמי : ק

9 פע אחת אחרי שער הרה"ק מבארדיטשוב את הסדר בליל ראשו של פסח, גילו לו מ השמי : אל תתפאר ע הסדר של, יש פה בעיר זו, יהודי בש חיי טרעגער והוא עור את הסדר יותר נאה ממ, בתו כ באו לבית הצדיק הרבה חסידי שכבר גמרו בבית את הסדר, לשמוע ולראות את הסדר של הצדיק, ויאמר לה הצדיק: הא מכירי את את ר' חיי טרעגער, השיב אחד מה שהוא מכיר אותו, א איננו יודע איפה הוא גר, אמר לה הצדיק: א אפשר הדבר לקראו הנה, נתפזרו החסידי ברחובות העיר לבקשו עד שנתוודע לה מקו דירתו, באו אליו, ודפקו בדלת לפתוח לה, יצאה אשתו של הסבל, ואמרה: מה את צריכי לבעלי הלא הוא שיכור ויש על מיטתו אבל החסידי לא השגיחו על דבריה, העירו אותו משנתו, ונשאוהו כמעט על כתפיה, עד שהביאוהו אל הצדיק, ציוה הצדיק להגיש לו כסא לשבת, ופנה אליו בשאלות: ר' חיי חביבי, הא אמרת בשבת הגדול "עבדי היינו", ה השיב הסבל, הא בדקת את החמ, ה השיבו הלה, הא סדרת הלילה את הסדר, השיבו ר' חיי : רבי אספר ל את האמת, שמעתי שאסור לשתות יי שר שמונה ימי רצופי, ושתיתי היו בבוקר יי שר שיספיק לשמונה ימי, מתו כ נעשיתי עיי וישנתי, כשהגיע הלילה התחילה אשתי לעורר אותי משנתי, ואמרה לי : למה אינ מסדר את הסדר, כמו כל היהודי ואמרתי לה: מה את חפצה ממני, הלא אני ע האר, ואבי היה ג כ ע האר, ואי אתי יודע עד מה, רק זאת אני יודע שאבותינו היו בגלות אצל הצועני, ויש לנו אלוקי שהוציאנו מש לחירות, ועתה אנחנו ג כ בגלות, וה' יוציא אותנו ג עתה מהגלות, אחרי כ ראיתי שמונחי על השולח מצות ויי וביצי, ואכלתי את המצות ע הביצי, ושתיתי את היי, ומחמת עייפות הייתי מוכרח לחזור לשינתי, שמע הצדיק את דבריו, וציוה להחסידי שיוליכוהו בחזרה לביתו, ואחרי שהל, אמר הצדיק: הדברי שלו הוטבו מאד בשמי, כי אמר אות באמת בלי שו פנייה, ובשלימות כוונתו, כי יותר מזה אינו יודע. (הגדת קדושת לוי) קא כעי זה מסופר על הרה"ק החוזה מלובלי זי"ע שגילו לו פע שהסדר שער הוואסער - שעפער נתקבלה בשמי ממעל יותר מכל הסדרי שערכו בלובלי, קרא החוזה להאיש הנ"ל וחקר אותו אי שעבר עליו ליל הסדר, והלה השיב בשברו רוח כי בערבי פסחי עמל קשה לסחוב מי לכל יושבי העיר, ובכל מקו שהגיע כיבדו אותו "לבער את החמ " בשתיית היי"ש שנשאר לה, ויהי לעת ערב כשהגיע הביתה נפל על מיטתו ושקע בשינה עמוקה וג אשתו נרדמה אז, וכאשר התעוררו כבר הי' קרוב לעלות השחר, וכראותו שלא נשאר לו זמ לערו את הסדר כראוי, אזי חט את המצות ואת הארבע כוסות, ואמר: רבש"ע, הלא אתה יודע שאי אני אש בזה, וכי מאוד רציתי לערו את הסדר כדבעי, אול מה אעשה כי נתאחרה השעה, על כ אבקש שאתה תאמר ההגדה ואתה תערו את הסדר למעני, ואני אקיי מצות אכילת מצה ושתיית ארבע כוסות, ואכ כ עשה. כששמע זאת הרה"ק מלובלי הפטיר ואמר: א כ איפוא מוב מדוע הסדר של איש פשוט זה בקע שחקי למעלה, כי הרי הקב"ה בכבודו ובעצמו ער את הסדר בשבילו, ולכ היא למעלה מהשגת אנוש. בעת שהרה"ק ר' יצחק מראדוויל זי"ע היה משכנו בעיר נדבורנא בימי חורפו, ובליל פסח רצה להתחיל עריכת סדרא קדישא, ושלח את משמשו להביא מי לנטילת ידי [מהבאר] אול עבר זמ רב ומשמשו לא שב ע המי שלח הרה"ק אחריו לראות על מה בושש המשמש לבוא, אול הרה"ק חיכה ג על השלח עד בוש, ובלית ברירה יצא בעצמו החוצה לראות ולדעת פשר הדברי, וירא הנה עומדי קהל גדול, צפו ליד חלו יהודי אחד, ומקשיבי לקולו, האי שהוא אומר ההגדה, וג המשמש והשליח ששלח אחריו עומדי שמה, וניגש הרה"ק לשמוע ולהבי על מה מצטופ ש קהל רב כזה, ושמע שיהודי היה אומר ד אחד מהגדה כגו "מה נשתנה" וכו' ואחר כ ד אחד ממגילת "איכה ישבה בדד", כי יהודי זה כמוב שלא הבי פירוש המלות ובאמצע השנה נת את ההגדה שלו לכור שיכרכו, וכ נת לו ג את הקינות ומגילת איכה, אבל הכור הזה שהיה ל ילי, התחכ וכר ד אחד מההגדה וד אחד ממגילת איכה, ובהגיע ליל הסדר אמר היהודי הזה באמת ובתמימות כפי סדר הנכתב ש, ואחר כ אמר הרה"ק שידעו שכל הפמליא של מעלה באו לשמוע אמירת ההגדה של יהודי זה האומר בתמימות לש שמי, ולכ כל אחד מאנשי העיר כשניגש אל החלו כדי לשמוע את ההגדה הנפלאה הזאת, לא היה יכול לזוז מש בשו אופ, כי מחמת הקדושה הגדולה שחפ

10 ושרה ש, נמש כל אחד לעמוד ש במקו זה. המגיד מזלאטשוב) (תורת פע"א בליל הסדר ביקש הרה"ק מהרי"ד מבעלזא זי"ע לפני קידוש מאחד מנכדיו שישב בשולח הסדר, בכדי שיאמר הסימני וד' קושיות לפניו, והילד הקט מחמת בושה מיא לומר, והרה"ק ביקשו שוב ושוב שיאמר "קדש, נו, קדש, קדש", א ללא הועיל, והנה אדהכי והכי, ק לפתע פתאו איש אחד שבא לחזות ונעמד על ספסל בצד והחל לומר "קדיש", (יתגדל ויתקדש שמיה רבא) וכשהבחי האיש שהקהל צוחק ירד מהספסל וברח לו, והרה"ק מבעלזא נהנה ממידת תמימותו של היהודי הפשוט הלז, וציוה שילכו לחפש האיש ויקראו לו בחזרה, כי בתמימות לבבו פעל הרבה למעלה. קב סיפר הרה"ח ר' אשר לעמיל שוואר וז"ל: כד הוינא טליא, בא פע רבינו הסב"ק מטאש לבית אחותי הגדולה, ותיכ בהכנסו לבית, התחיל לספר דבר הלצה שאירע פע אצל איזה ע האר בערכו הסדר בליל פסח, שבהגיעו לכרפס נטל הכרפס בידו, ושאל לעצמו בלשו אונגארי, הא אטבול את הכרפס במשקה הר או במשקה העבה [פי' בהמי מלח או בחרוסת], וחזר והשיב הע האר בעצמו, ברצוני או שלא ברצוני אטבלו בהעבה, כמוב לא הבנתי כלל כוונת רבינו הק' בספרו דבר הלצה הלזו, שני רבות אחרי כ הוצרכה אחותי לישועה, כי דמה היתה ר מאוד והוצרכה לעבור ניתוח לחזק ולעבה את דמיה, אזי חשבתי בדעתי אפשר היתה זאת כוונת רביה"ק בסיפור זו, לעזור לה בעת צרתה. (הגש"פ עבודת הלוי) ידוע העובדא שהרה"ק בעל הבני יששכר הל וסובב פע בליל פסח לראות את עריכת הסדר אצל ההמו ע, ונגש לחלו ביתו של אחד מפשוטי הע, ויהי כמצי מ החרכי, ראה שכשהגיע להארבעה בני, החל להארי ולצעוק א - ח - ד חכ א - ח - ד רשע וכו' מתו הרגילות שבקריאת שמע תיבת האחד מוסב על הקב"ה. הבני יששכר נהנה מאוד ואמר: איש זה עשה מהארבעה בני קריאת שמע. ולפי"ז אמר רמז נאה בדברי ההגדה "רבותינו הגיע זמ קריאת שמע של שחרית" - שחרי"ת ראשי תיבות ח'כ ר'שע ת' ש'אינו י'ודע. הרה"ק מהרי"ד מבעלזא זי"ע, סיפר שכאשר שמע אביו הק' מהר"י מבעלזא המעשה הלז, השתנה זיו פניו לכמה גווני, והבי המהרי"ד שדברי הללו ה גדולי ונשגבי עד למאוד. וביאר העני עפי"ד אביו שפי' פע בש הרה"ק מסטערליסק זי"ע הפסוק (ויקרא יט) קדושי תהיו - כ"א מישראל יכול להיות קדוש, - כי קדוש אני - היינו כיו שהנשמה היא חלק אלוקי ממעל, א - איש אמו ואביו תיראו - עליכ לדאוג ולהתיירא שאולי הכנת האב וא קוד לידתכ לא הי' כראוי, וה פגמו בקדושתכ. והוסי הרה"ק מהר"י - את שבתותי תשמורו - פי' כי השבת מורה על יחוד השי"ת כדאיתא דאתחדת ברזא דאחד, וכשאד מקבל על עצמו יחוד קוב"ה יכול לתק אפי' פגמי אביו ואמו. סיי הרה"ק מהרי"ד - זה שרמז בעל ההגדה אחד חכ ואחד רשע וכו' להורות שע"י ה"אחד" היינו יחוד שמו ית' שמקבל על עצמו, יכולי כל הד' הבני לתק הכל ולהיות במדריגת החכ. בנוסח אחר יסופר העובדא הנ"ל, כי דבר זה הי' אצל הרה"ק מקאמינקא שראה אי שע האר אחד אומר ההגדה "א - ח - ד חכ..." שנות את ידו על עיניו ובקול גדול צועק "א - ח - ד" כמו שעושי בעת קריאת שמע, ופע"א כשהי' אצל רבו הרה"ק השר שלו מבעלזא זי"ע סיפר לו דבר זה, אמר לו רבו הק' כי טמיר בגוויהו כוונה עמוקה, כי כשנזכה במהרה לביאת הגואל יקויי הפסוק "וכל בני בשר יקראו בשמי " ואז לא יהי' רק החכ במדריגה נשגבה, אלא ג הרשע, ת ושאינו יודע לשאול, כול יאמרו ה' "אחד" ושמו "אחד", כי בעת ההוא יהי' "ומלאה האר דעה את ה'"(דיבורי קדושי ) פע"א גילו להבעל ש טוב מהשמי, שנמצא איזה יהודי בכפר א' שהסדר שהוא עור חשוב מאוד, ובשמי שמחי מאד בעריכת הסדר שלו, הבעל ש טוב חפ היה מאוד להכיר את היהודי הזה, והוא נסע במיוחד לחג הפסח ליהודי ההוא ושאלו הא אפשרי להתאכס אצלו, והיהודי שמח לארחו, הבעל ש טוב תיאר לעצמו שבודאי מתחילת הסדר הוא כבר יראה אי היהודי עור את הסדר בהתלהבות, והנה היהודי מתחיל קדש ורח וכו', ואומר את ההגדה בפשטות ללא שו עני מיוחד שהיה בזה להתפעל, והתפלא מאד מדוע סדר של יהודי זה חשוב כל כ בשמי, אבל כשהיהודי הגיע ל"ת מה הוא אומר" התחיל לכפול המילי בדמעות שליש ובכה בבכיות נוראות, ושעה

11 ארוכה בכה ללא הפוגה, וכשגמר המשי לנהל את עריכת הסדר כמקוד, אחרי הסדר שאל הבעל ש טוב ליהודי מה היתה הסיבה שבכה כל כ ב"ת מה הוא אומר" ענה לו היהודי "ת " פירושו ש, כמו שבגמרא "הכא" כא "הת " ש, ולכ כל ליל פסח כשמגיע ליל הסדר הוא עור לעצמו חשבו הנפש, שכבר עבר עוד שנה מפסח הקוד ואי עבר עלי שנה זו, מה אענה כשאגיע לעול העליו, ולכ כשאני אומר "ת " כוונתי הוא - ש בעול העליו "מה הוא אומר" מה אגיד ומה אדבר אי את די וחשבו על מעשי, כששמע הבעל ש טוב את דבריו, ענה: עכשיו אני מבי, מדוע עריכת הסדר של היהודי הזה, מרעיש עולמות בשמי. (תפארת יחזקאל) קג כ ידוע העובדא שהרה"ק ר' ישכר דוב מבעלזא זי"ע יצא פע לרחובות העיר אחרי שגמר לערו את הסדר בכדי לשמוע כיצד עורכי אותו בבתי היהודי הפשוטי, מאחד הבתי בקע קולו של בעל הבית הקורא בהתלהבות: "לא אמרתי אלא בשעה שמצה ומרור מחותני לפני ", צחק הגבאי, א הרה"ק מבעלזא אמר: צודק היהודי, המצה והמרור ה אכ מחותני, משל לעשיר שהיתה לו בת מושלמת וביקש להשיאה, חיפש ומצא בחור מושל א עני מרוד, קנה לו מלבושי כבוד וביקש לערו מיד את סעודת האירוסי, הבחור ביקש שהות להכי סעודה הגונה, אבל העשיר קצרה רוחו, והוא ער את הסעודה על פת חרבה שנמצאה בידי הבחור, לימי העיז הבחור פניו בחמיו הוציא חותנו פיסת בד מבלואי הסחבות בה היה החת לבוש בעבר ואמר לו: זוכר אתה מאיזה מצב גאלתי, הוציא הבחור כנגדו פרוסה מהפת החרבה ואמר לחותנו: הזכר נא, שאתה הוא שחפצת בי ורוח קצרה מלחכות ולכ ערכת את הסעודה על פת זו... כ הקב"ה מראה לנו בליל הסדר את המרור, זכר לשעבוד שהיינו בו ושממנו נגאלנו, ואנו מראי לו את המצה שלא הספיקה להחמי משו שהקב"ה מיהר את הק וגאל אותנו בחיפזו, הרי שהמצה והמרור אכ מחותני ה... מר החקל יצחק זי"ע היה מספר כל שנה את הסיפור הידוע ע הכפרי שהיתה לו הגדה ישנה, ולפני והיא שעמדה שכתוב יכסה המצות ויגביה הכוס, בהגדה אצל הכפרי במקו תיבת "הכוס" נדפס בטעות פ' תחת כ' ונהיה " הפוס", הכפרי לא עמד על הטעות וכשהגיע לוהיא שעמדה יכסה המצות ויגביה הפוס, כיסה את המצות והרי את הרגל, וכ אמר והיא שעמדה, והחקל יצחק היה אומר כל שנה פלפול על דר הקבלה מה שפעל הכפרי בשמי מרוב תמימותו. (הגש"פ אמרי יוס ) הרב הקדוש רבינו אשר הזק מקארלי זי"ע שלח את החסידי בליל חג הפסח, לשמוע אי שע האר אחד אומר את ההגדה, והיה אומר בהתלהבות עצומה, ותרג לשפה המדוברת, ושמעו החסידי אי שהוא מתרג את הפזמו "והיא שעמדה" וכ אמר "והיא" - דאס מיינט מע אל די צדיקי הדור, "שעמדה" - איז דא אוודאי צדיקי, ווער דע שטייט פאר אונז אויב נישט זיי, "לאבותינו" - פאר אונזערע עלטער, "ולנו" - או פאר אונז, "שלא אחד בלבד" - נישט נאר איי צדיק, "עמד עלינו לחלותינו" צוא בעטי פאר אונז [מלשו ויחל], "אלא שבכל דור ודור עומדי עלינו לחלותינו" - או אלע דורות איז פארא צדיקי וואס זיי שטייע או בעטי פאר אונז, עד כא, והחסידי חזרו לרב וסיפרו לו את כל זה, ולמחרת אחר התפלה קרא לו הרה"ק, ואמר לו: תאמר לי בני מה הפירוש בפיסקא "והיא שעמדה וגו'" והלה אמר כפי שפירש אמש, ואמר לו רבינו "תגיד לי בני, ומה הפירוש "והקדוש ברו הוא מצילנו מיד ", ונעמד ונשאר נבו בדעתו, נענה לו הרה"ק ואמר: ס'איז גוט, "והקדוש ברו הוא מצילנו מיד " מע זאל נישט דאר א קומע צו זיי. (ה ש"פג בית אהר ) ע האר אחר כשהגיע לפיסקא זו תמה מאוד שלא אחד בלבד עמד עלינו "לכלותינו", מהו העני של "חלות" בעצ הפסח הלא חמ הוא, א מיד הרי את קולו בבכי: שלא אחד בלבד עמד עלינו "לכלותינו", דהיינו שבכל דור ודור עומדי הרשעי עלינו לתת לנו "חלות" ולהכשיל אותנו בחמ בפסח, א הקב"ה "מצילנו" מיד, שהוא נות לנו מצות... סיפר הר"ר יצחק שפירא מכפר סאקאהל, אשר הרה"ק מצאנז זי"ע היה בשבע ברכות אצל חתונתו, וסיפר אז אי שהל פע בליל פסח לשמוע ההגדה מאיש פשוט, ושמע שאמר בשעת זריקת היי כשאמר העשר מכות "ד פאר מיר, או ד פאר מיי שרה'לע"

12 וראה בעד החלו שבתו הקטנה ישנה על מטה אז, ולכ זרק המכה עבור עצמו וג עבור בתו. (חמדה גנוזה) קד פע אחת יצא הרה"ק השר שלו מבעלזא זי"ע בלוית הגבאי לראות בסדרי של בני העיר, ה הגיעו לביתו של אחד היהודי הפשוטי, והתבוננו בשולח הסדר שלו, בתו כ שמעו שהיהודי סיי לומר "גאל ישראל" ועמד לתפילת שמונה עשרה - כפי שנהג יו יו בעת התפילה, ראה זאת הגבאי ושחק, מר פנה אליו ואמר : אל ל לשחוק לתמימותו של היהודי הלזה - בתפילה זו מתו תמימות ופשטות פעל דברי גדולי, עד אז הוא היה חשו בני, ועתה נגזר לו בני מ השמי. (כתבי החסידי ) סיפר הרה"ק ר' מנח נחו מראחמיסטריווקא זי"ע שכשביקר הרה"ק ר' אברה אלימל מקארלי זי"ע אצל דו"ז הרה"ק ר' מנח נחו מראחמיסטריווקא זצוקללה"ה, סיפר לו הרה"ק ר' נחו, פע היה כפרי שלא ידע כלו אי לעשות הסדר בליל פסח, אמרה לו אשתה שיקנה הגדה ע פירוש עברי טייטש, ואז יוכל לערו הסדר, בליל פסח אמרה אשתו מ ההגדה והוא אמר אחריה, כ ער את כל הסדר, כשהגיעו ל"לשנה הבאה בירושלי " התחילה האשה לבכות, שאל אותה בעלה למה היא בוכה, אמרה שכתוב כא גזירה רעה שבשנה הבאה נל לירושלי ונצטר לעזוב את הפרה שלנו שיש לנו ממנה חלב וכ התרנגולי וכדומה, הרגיע אותה בעלה אל תדאגי יש לנו ברו הש צדיקי "גוטע איד " וה יבטלו כל גזירות רעות ולא נצטר ליל לירושלי, כ סיפר הרה"ק ר' נחו וסיי : "אבל היו ג הגוטע איד מסכימי כבר שמשיח יבא, דאר ער שוי קומע, מעג ער שוי קומע, מוז ער שוי קומע ". (ילקוט מאורי אור) מעני לעני באותו עני, יסופר על הרה"ק ר' נחו מטשערנאביל זי"ע שפע"א נסע בדר והגיע לכפר נידח, שבו ישב יהודי בודד והחזיק את ה"ארענדא" שהי' לו בירושה במש דורות רבי, ויהי בחצי הלילה, העירה האשה את בעלה הארענדער, ואמרה לו: כנראה אורחינו אינו מרגיש בטוב, כי אני שומעת אנחות חזקות בוקעות מחדרו, לשמע דבריה ק ממיטתו לקח נר דלוק בידו וירד לבדוק במה המדובר, ואכ שמע אנחות בוקעות מהחדר, הוא התכופ כדי להצי דר חור המנעול, וראה שהאורח יושב על האר, נר בידו, מתנענע וממלמל בשפתיו, כשמדי פע פורצת אנחה עמוקה מפיו, כעת כבר לא הי' לו אפי' ספק קל שאכ אורחו אינו מרגיש בטוב, לכ דפק על הדלת, נכנס והתנצל שהיות וכפי הנראה סובל האורח מכאבי, על כ הוא בא לשאול א לא כדאי להביא רופא אליו, ענה לו הרה"ק שהוא מרגיש ב"ה בטוב, אלא שהוא עור תיקו חצות, שאל הארענדער, תיקו חצות מהו, ולצור מה נער, ענה לו הרה"ק על חורב בית המקדש, שאל הארענדער, ומהו בית המקדש, מה פי' חורב בית המקדש, כשראה הרה"ק ע מי שיש לו עסק, התחיל להסביר להיהודי, בעבר גרו היהודי באר ישראל, והי' לה את בית המקדש, ובעוונותינו הרבי החריבו הגוי את בית המקדש והגלו אותנו מארצינו הקדושה, וכאשר יבוא המשיח, הוא יקח את כולנו לאר ישראל ויבנה את בית המקדש, תו כדי שיחה שאלו הרה"ק, נכו שג אתה רוצה שהמשיח יקח אותנו לאר ישראל, ענה הארענדער, איננו יודע, אל לשאול את אשתי. הוא הל אליה, וראשית הרגיע אותה, שהאורח מרגיש בטוב, אלא הוא אומר שמשיח יקח את כל היהודי לאר ישראל, והוא שואל אותי א ג אני רוצה, ועל זה באתי להתייע עמ, ענתה האשה ואמרה, ל תגיד לו, שהדבר אינו בא כלל בחשבו, אנחנו כבר אנשי באי בימי, הצלחנו לחסו מעט רכוש, יש לנו בית קט משלנו, כמה פרות ועגלי, לול ע תרנגולי, ולא יתכ שנעזוב כ את הכל ונעלה לאר ישראל, כשחזר והרצה את הדברי לפני הרה"ק מטשערנאביל, החל הרה"ק לשכנע אותו כי הג שזה נכו שכא יש לה כבר רכוש, אול יש ג צרות צרורות מהגוי ואילו באר ישראל, כאשר יבוא משיח, נשתחרר מכל הצוררי, השיב הארענדער, שהוא יל לשאול עוד פע את אשתו, חזר הארענדער לאשתו ואמר לה, נכוני דברי, שכא יש לנו בית קט רפת ולול, אול פה הגוי עושי לנו צרות, והבעל הוסי נופ משלו האי את זוכרת מה שהיה בשבוע שעבר כיצד השתכר שכננו הגוי, לקח אבני וניפ לנו את כל החלונות, ואילו כשמשיח יבוא ניפטר מכל זאת, התיישבה האשה בדעתה, ולבסו אמרה לו, ל ותגיד לאורח, לנו טוב כא, יש לנו כל הצור, אלא מאי, הגוי עושי לנו צרות, לזה יש לי פתרו שמשיח יקח את כל הגוי לאר ישראל, ואנו נישאר כא, כאשר שמע הרה"ק ר' נחו את תשובת הארענדער נענה ואמר: זו כוונת הפסוק

13 בפרשת והוצאתי אתכ מתחת סבלות מצרי, פי' שלא תוכלו לסבול את הגלות, שהצעד הראשו לקראת הגאולה היה זה, שהגלות נמאסה בעיני בני ישראל, כי כל זמ שאפשר עוד לסבול את הגלות, אי הגאולה יכולה לבוא. חתנו ביו שעבר זה היה טעות ושגגה, ולפיכ למחר בסעודת היו ביר שוב הכפרי על אכילת מצה, אול חתנו ביר שוב רק ברכת המוציא בלבד, אז נוכח האיש לראות שרק ביו"ט מברכי על אכילת מצה ולא בלילי חוה"מ, והוסי טע מדעתו שהדבר תלוי באיסור עשיית מלאכה, ובהיות שלילה הבא חל בשבת שאסור ג"כ במלאכה, על כ ביר אז בליל שבת חוה"מ על אכילת מצה. ויהי כאשר שמע שוב שחתנו אינו מבר, גמר בלבו שהחשבו שעשה לחלק בי חוה"מ ליו"ט שביו"ט מברכי רק בלילה ובחוה"מ רק ביו, א שאינו בצדק בנוגע לחוה"מ, אבל בשבת אמת הדבר, שבשבת חוה"מ יש להפו ולבר על אכילת מצה בסעודת היו ולא בלילה כמו ביו"ט, וכ עשה, אבל שוב ראה שחתנו רוח אחרת עמו, ויהי בסעודת מוצש"ק חשב האיש, שהברכות על אכילת מצה שבלילות הראשוני עולי על כל ימי השבוע ההוא, אבל עתה שמתחיל שבוע חדש, יש לבר מחדש על אכילת מצה, וכ עשה בסעודת מוצש"ק, וכששמע שחתנו לא עשה כ חשב שוב בדעתו, שמוצש"ק עדיי שיי לשבת, שהרי בכל השנה לובשי בו בגדי שבת, ולכ ג אז יוצאי בברכות מהשבוע העבר, משא"כ מחר ביו א' הוא זמ חדש ויש לבר מחדש, ויעש כ, וכששמע שג אז לא ביר חתנו, בא לידי הכרה שבחוה"מ אי מברכי כלל ברכת על אכילת מצה, אבל בלילה הבא שהוא שביעי של פסח ודאי יש לבר, וכ עשה, וכשראה שחתנו לא ביר, הבי שבשביעי של פסח מהפכי, וביו מחר ביר, כשראה שחתנו לא ביר, החליט שג בימי האחרוני של פסח מברכי רק בלילות כמו בימי הראשוני של פסח, ואתמול טעה חתנו ושכח לבר, ולכ בליל אחרו של פסח ביר, וכשראה שג עתה לא ביר חתנו, הבי שאי לבר בי בחוה"מ ובי ביו"ט אחרו, אבל בסעודה האחרונה של החג שהיא סעודת סיו של היו"ט בוודאי יש לבר, ולכ בסעודה האחרונה של אחרו של פסח ביר. ויהי כאשר ראה שא הפע אי חתנו נוהג כמותו, קצ כמותו וחמתו בערה בו, וק וכיבד את חתנו בסטירות על לחיו אחת ושתי באומרו: מחוצ, כל מה שאני עושה, אתה עושה בדווקא להיפ... כאמור, סיפור זה הי' מרגלא בפומי' של הרה"ק מקאמינקא זי"ע לספר בליל הסדר, ובסוד קדושי מי יעמוד. קה סיפר הרה"ק מקאמינקא זי"ע אחרי ליל הסדר: מעשה באיש כפרי אחד שלקח לבתו חת ת"ח, ובחג הפסח הי' חתנו סמו על שולחנו, ויהי בליל הסדר כשהגיעו לאכול את המצה, ביר איש הכפרי ברכת המוציא בלבד כפי שהיה רגיל לבר על המצה במש כל השנה, ולא ידע שבלילה הזה מברכי ג ברכת על אכילת מצה, א שמע שחתנו ביר עליה שתי ברכות כדת וכדי, ולמד מזה שבפסח יש לבר ברכה נוספת על המצה, ובכ למחרת בסעודת היו, ביר הכפרי על המצה ברכת המוציא וג על אכילת מצה, אול לאחר זה שמע שחתנו ביר רק ברכת המוציא בלבד, וד מזה כי רק בלילה הראשו מברכי שתי ברכות ולא בשאר הסעודות, ועל כ בליל סדר השני ביר שוב ברכת המוציא בלבד, ותו לא מידי, אול ראה שהפע ביר חתנו שתי הברכות. אחר הרהור קצת החליט שבאמת יש לבר שתי ברכות בפסח, ובסעודת היו שכח חתנו וביר רק ברכה אחת, ולכ למחר בסעודת היו ביר שוב שתי הברכות, בר חתנו ביר שוב רק ברכת המוציא, ושפט האיש בדעתו שלא מסתבר שחתנו טעה פעמיי, אלא ודאי הכלל בזה הוא כי רק בסעודות הלילה מברכי שתי ברכות, ולא בסעודות היו, ולכ בבוא ליל השלישי, הוא ליל מוצאי יו"ט, ביר שוב איש הכפרי שתי ברכות, אבל מיד הכיר בטעותו כאשר ראה שחתנו ביר רק ברכת המוציא בלבד, ואחרי העיו עלה בדעתו, שיש חילוק בי סעודות יו"ט לסעודות חוה"מ, שביו"ט מברכי על אכילת מצוה בלילה ולא ביו, אבל בחוה"מ מברכי רק ביו ולא בלילה, ולכ למחר בסעודת יו א' דחוה"מ הוסי לבר על אכילת מצה, אול שוב שמע שחתנו לא ביר רק ברכת המוציא בלבד, אז גמר בדעתו שבאמת מברכי על אכילת מצה בכל הלילות, ואמש טעה חתנו ושכח מלבר, ולכ בליל ב' דחוה"מ ביר שוב הכפרי ג על אכילת מצה. ויהי כאשר שמע שחתנו לא ביר ברכה זו, שקל בדעתו הרבה, עד שהסיק שבאמת הי' הצדק עמו דשאני חוה"מ מיו"ט שמברכי בו רק ביו, ומה שלא ביר

14 הב שואל... וכא קול התאחדותינו סיפורי קודש שבעתיי מזוקקי, על אנשי פשוטי שזכו לילדי צדיקי עובדא ידענא שפע"א בא להרה"ק התפארת שלמה זי"ע על חג הפסח, חסיד אחד שהיה צרי להוושע בזרע של קיימא, בידעו שאז הוא זמ ישועה, אבל פחד מאוד היות כי מנהג הרה"ק שלא הניח לשו חסיד להסדר שלו, ובערב פסח גרש את כל החסידי שבאו אליו, וציוה אות שיסעו לבית, החסיד הנ"ל ירא מאוד מזה, וכל היו ערב פסח לא בא כלל, ולא התראה עצמו לפני הרה"ק, ורק קוד הסדר הטמי עצמו אחורי הדלת, ועמד ש בפחד גדול, ועצמותיו דא לדא נקש, וקוד הסדר ראה אותו התפארת שלמה, וקרא אליו ואמר לו: ראה מה שכתוב בהגדה קוד "מה נשתנה" החסיד קרא "כא הב שואל" אמר לו הרה"ק: "דא קענסטו דיר אויסבעט א קינד", וכ היה שהחסיד הנ"ל בא לשנה הבאה, ובישר שנולד לו ב זכר למז"ט. ודברי נוראי כתב באוהחה"ק ונעתיק לשונו: ואפשר עוד שירמוז באומרו והגדת לבנ שא יגיד הגדה האמורה בעני, יזכהו ה' שיגיד לבנו, דהיינו שיזכה לבני, עכל"ק, הרי ל דביו"ט פסח הוא הזמ להיפקד בדבר ישועה ורחמי בבני ברוכי, על כ אמרנו להביא כא סיפורי ועובדות על אודות אנשי פשוטי שזכו לבני צדיקי. מאור של ישראל - רבינו הרמ"א זי"ע,ëþ ¹½ óî ½ íï þîë¼ îñ îñ ö³ ñ ¹ ½î î ¼îô¾ñ öê ôî,îñ¾ ñ¼ ðô¼ þ½ ê ëþ μê îô¼ þëðñ þ¾í ¹ ½îí¾ ¹ê,³êï ñ ô,îþì½ôë μ ¾ôíñ þ½ ê ëþ öê ô,¼þë îò ê ³î ì þìê ³ë¾ ëþ¼ë í³¼¾ îþôîêë ³ê þ¾í íêþ¾ô,îþì½ôë þ³î š½î¼ ¼ð" :îñ ì½ þ½ ê þ ñ¾ î³îò¾š¼ ó ô¾í öô¾ þîë¼ë, òê ô"½í ñ¾ îìîñ¾ ðîô¼ñ ¹ ½î³ óê öî ½òë μð ô¼íñ òîð ¼îí óî ëþ¼ë þì½ôë šî½¼ñ êñ¾ μèíòô ñ¼,öî ½òë ³ðô¼¾ í³¼î,³î ì þìê ³ë¾í þ ê ¾ öë ðñ³¾ ó ô¾ë μ ñ¼ îï þ í.ñêþ¾ ñ¾ óí ò ¼ í¾ô ëþ îò ëþ îòë îñ ðñîò ó ô ñ.¼" ï ê"ôþí ñ õë íòî ôí ¾ ñþ½ ê ñ þ½ ê ëþ) þ½ ê ëþ í í èñõîô þ ¾¼ íñîðè ³îòì,ê"ôþí ñ¾ î ëê (³î þëí õë ñ ì í¾¼î,îñ í í ¾ô ðèë ñ¾ þì½ôî îê¾ôî,í í ó šñê êþ î þ¾ ¾ ê,î š½¼ë èíò ëî èíòô,íòîôêë ³î þëí ó¼ îò³ôî,³ë¾ ëþ¼ ñ¾ óî í ³î ìë¾ þ½ ê ëþ.îþì½ô ³ê ñ ñ š ½õíî î³îòì ³ê þè½ ³î ì óþ ³î³ë¾í ëþ¼ô ðìêë îòôô ìšñ¾,ñîðè þ¾ î ñê ¼ èí,óî í ³ôìô μê,ó ëîþô ó ôðë ³îþîì½,îòôô ³îòšñî ³ìšñ ¾š ë¾ íþîì½í¾ μ ¾ öî,óî í ³î ì ¼ èí,íëþ í³ í,î³îòì ³ê þîè½ñ ñ þ½ ê ëþ öòî ³í þ¾í ñìí,îôî ¼ë þì½ôí ³ê š ½õíñî þì½ôí ³ê þîôèñ ëî ë î òõñ öòì³íñ קו

15 מר אור שבעת הימי הבעל ש טוב הק' זי "ע þ ³ê ð ô¼íñî ³ðþñ íñ¼ô ñ¾ ö ð ³ ëô îí ñê ¼ èí öê ¾ êñê,öî ½ò òõë þï¼ ñê íï ö ê¾,îðîë ê½ òõñ íò¼ ë ê ëòí êô¾,þëðí ³ê ¼ ë ô"½í¾ îêþí öô μñ êîí¾ ë îô ö ñî,íð ôí ñ¼ ï þõ ½ò ò,óî ñ¾ îôî ¼ë.îï íî ôë î³î½òñ,³ë¾í óî ë ìþîê þëî¼ þï¼ ñê þ ñ¾ îòî¼ôñ êëî ó ¼îþš ó ¾îëñë íêþôë ðîþô ò¼,ðìê ì þî,îíêþôë í í íìîð,ó õîþô ó ñ¼òî ½ò ò ó þëðî þôîê êññ,î ðèëô ¹ðò ¼þ ñ¼ëô ¾š ëî,öìñî¾í ð ñ ë¾ ³ò,îòî¼ôñ í í íêþò¾ ¹ê,ñ îê îñ ¾ èíñ ³ ëí î³îê ñë š,μþðë î³ ñë ³ë¾í ³ê ññ ì¾ î òõñ ¾ èí,³îõ ó òõ þë½ë þï¼ ñê þ ñëô ³îê îðë î, îêþ ³ë¾ ³ðî¼½ ñ¼ îòîþì ³ê ³ìê í¼îò³ë îñî ¼ ëíñ î òõñ ¾ èí ³ë¾ ê îôë óè,³ë¾í ñîñ ì óî ñ¾ îþšîëë ¹êî,í ñô íîñô ³ðî¼½ èíò³ôî ññõ³ô îíêþ êñ¾ ³îþôñ,öî¾êþí ¹ê î þðñ ò¼í ³ê òõñ,³ð ðîí,íòîèí ð ³ò³ô þï¼ ñê þ îñ ¾îí.î³îññ ê ëñ ëþšô í þëëî þëî¼í íòõ î³ ë ö³õôô ê μê¾ô òê¾ ¼ð" :þï¼ ñê þ òïêë ì¾î ìþîê ³ìñ¾ò ó ô¾í öôî,ê ëòí îí ñê òòí í³¼î,ó ìþîê ³½ò í ñ¾ îï íî ôë μ³î½òñ ó ô¾í öô μ ñ¼ þïèò öî ½òë ³ðô¼¾ öî îþîðñ ñêþ¾ ò ¼ ³ê þ ê ¾ öë ðñ³¾."ó êëí ³îþîðñî þï¼ ñê þ í ï íò¾í ³õîš³ñ ö êî óñî¼í ³ê þ êí¾ ¾îðš öëë ¼¾îî íñ ñ¼ëí ó ô í ³¼ë¾ þîê öþô í"í,ð ë ¼" ï ší ëî ó¾ הרה"ק רבי אהר הגדול מקארלי זי "ע öîê¾ô šîìþ þõ ë,μþðí óê ñ¼ öþô ñ¾ î ëê þï¼ ñê þ þþîè³í,þ ¼í þñ í³ í öîñô ³ ë,¼" ï ëî ó¾ ñ¼ëí ó ìþîêí ³ò ññ ð¼ í³îê,ó¾ þï¼ ñê ñ í í ñëšô,î³þîš ñ ë ó êëí ó ëþí íëìþ ð ë,³îõ ó òõ þë½ë ìþîêî ìþîê í í ¹ê óí ò ëô ó þ òñ,ëëñ ëî ëî îêîë ³¼ë ð ô,íòîèí ð ³ò³ô š ò¼ô î³îí¾ ³ê îñ ó ¼òíñ ³êï,î³ ò½ êñ óíô,ð ³¼ñ íèêð ñ îëñô þ ½íñî,î³ ëë þ ñ¾ îòî¼ôë ó ôî îê óî ó íî¾ î í,þ³î î ¼îë¾ ó ë ¼³ô¾ óí ò ë,þï¼ ñê ó ¾ðì îòî¼ôë ó³þ ð ³ê ó ¼ëîš ¹ê ¾ î óê ñ¼,þï¼ ñê þ í¾¼ ³êï ¹ê,ó ëþ öô ö ñ ô íô šîìþ,ó þð ³¾þõë,μþðí μþðí ³ê îòîî ¾ ó ¾òê ð ô¼í þõ í ñ î ¾ ð,îòîñô þë¼ñ ìþîê þëî¼ñ.ó ìþîê ³½ò í ³î ô ó šñ ³ê íõõê íëîþô íìô¾¾ ¹ê ñ¼ íð ë íèî³î íòò¼ μê,þï¼ ñê þ ñ¾ î³ ë îðšõò êñ¾ ñ¼,î³ ë òë ëñëî îëñë íþþ¾ þ õíî þ ³¼í þï¼ ñê ëþ,êô š ñ¾ ¼þïë ö ð¼ ó³¼¾ μê,¼¾îî íñ,³" ¾íñ íñ õ³ë.îðšõò êñî î¼ èí êñ ñîðè ¾¼þ þþî¼³ò ó ô í ðìêë ëþ ñ¾ "ó ìþîê ³½ò í" ³îðîê,ó ô¾ë ó ô¾í öô î ñ¼ þïèò μ óî¾ôî,þï¼ ñê ô"½í μê,ê³¼¾ êíë þ ï öëë ðšõ íñ ³ðþñ íð ³¼í íô¾òí ñðîè ³ê íêþ¾ íñ¼ô ñ¾ ö ð ³ ë òõë èþ šñ ñìí óñî¼ë þ ðô¼ êñ í³¼ ð¼¾ íò¼ ë êîëñî ö ê μ ¾ öî î,îï íî ôë öî ½òë þï¼ ñê îò ê ö ð¼î,îï íî ôë î³è þðô ³ê ³¼ðñ ³î¾þ ô"½í ¾š ë μ óî¾ô,íïñ îêþ ò ¼ô í í óñ¼òî þ ô μê,î ¾¼ôë,í í þîðë¾ ó þ³½ò ó š ð î"ñô,³î þëí,þ ¼í ð èòô ðìê î ñ¼ ½¼ ³ìê ó¼õ í í ¼îîêòê þ ¼ë ¾þðôí ³ ëë ¾ô¾ ñîðèí öþíê ëþ š"íþí ñ¾ î ëê,ëš¼ þ ¾îðšî î ³î ñíë ¾îðš,¼" ï ö ñþêšô קז

16 öô í í¾ íï þ ¾ë¾ ó ô¾í öô îñ öë ð ñîíñ í ï ó ëñî¼ óò êî ó ëñ¼òí ¼" ï ö ñþêšô öþíê ëþ š"íþí í"í,¾îðš þ,ó ô¼õ ë î òõë îñ þ ½ μ óî¾ôî ñ¼ îñ ñìô ¹êî,î ³îð ô ñ¼ þ ë¼í ëš¼ îñ è ¼èþ î³îêë,îñ óþè¾ êþîòí öîëñ¼í הרה"ק הרר"א מליזענסק ואחיו הר"ר זושא זי "ע ó ½í íñè¼í ñ¼ îê¾ô ³ê ó ¾ñ î³ô ½í.î³¼ íñ ðîí í,þ ¼ë í ò½ êñ þï¼ ñê þ ¼ èí¾ô ö ³ôôî í ò½ êë ðôî¼ ò¼í ³îêþñ ¼³õîí ó þëðí ³ê îñ þôê îíêþ¾ô,îê¾ô ñ¼ ³¼ μ¼ ðîíñ ³ìñ¾ò ó ô¾í öô :íñêí μò ðë ó þëðî ö ð þìêñ μê,í¼ èí μ³ðîšõ í μò í¾ ó ìþîê ³½ò í ñ¼ μëñ ëî ëî íñ¼ô ñ¾ ö ð ³ ëë ó ½îí,ó šñ þðíô ³½ò í ³ð ô ñ¼ öî ½òë μ³î½òñ ðþê¾ öî ½òë ³ðô¼¾ô í³¼î,μëþšë¾ ó ìþîê ñê ³îòõ ðî¼î,³ìê íò¾ ðî¼ μñ îõ ½îí íþî³ë šî½¼ñ íñìòí ñêî íìîòôí. šòî μï öî ñ¼í óñî¼ñ ³îñ¼ñ,íëî¾³ëî óê î³¼ðë ë¾ ³í þï¼ ñê þ ¼ô¾¾ô íþîíî,ð þ í ñ¼ ¼î½òñ êîõ ê ñ íôñ ö íï ê ê ô î³ ë òëñ,î³ ëñ ëî¾ñ îòîñè¼ñ,ì ñ¾í þëð ³ê ó³îñèñ ñëô êñ³ôê þè³½íî,îþì½ô ³ê ëï¼î î š½¼ ñ ô íòõî ¼ õîí íò¾í óî³ë,í ñí ñ¾ ³îôê ðë ðþìò þï¼ ñê þî,³ ò¾ î òõñ μñí î³îê î¼ èþíî î ñê íòõ öê μê,î òõ íêþôñ ó¼õí ³ì³ ñêî êþ ³ ñê :î ñê îþôîêë ³ê ðî¼ ³ë í¾ ö¼, òòí ëî þ¾ëô ó þ¾¼ ðî¼ ó ô¾í öô îñ îõ ½îí μ þð þîìëñ íþ ìëí μð ë í³¼î,ó ì ³îò¾ ó òë îê,μ ì ô ñ ñ íèñõîô ³îþ ¾¼ë ó þëð þï¼ ñê þ ¼îô¾ î,ó š ð î ó ëî.ó š ð ó ëî ó òë îô ¼ñ þìë îñê הרה"ק רבי שלו מקאמינקא זי "ע öêôõ ñ þï¼ ñê þ í í î ô¼ë ð èò ëþí ó ¾îðší ó ìê þ³ òí ñ¾ óí ëê ëþ ëþí î ìêî š½ò¼ï ñô μñô ñê ëþ ö ë ¾ ðší ó ëîþôí î ½ ò ³ê,¼" ï ê¾îï,ó ò¼ñ íìîîþñ î³ ë ³ê ìî³õñ þê¾í èíòô ¹ê,ðîë μþðë óš¾ôî óñ êô í íî î ¼½ôë ¼½îò í í¾ þï¼ ñê þ èíò ëî ñ¼ íñ¼ô í í¾,î š½¼ ñèþñ þ ¼ñ þ ¼ô.μþðë ¾èõ¾ ðîí ìþîê þëî¼ ñ î³ë þô ö ìëí,î š½¼ ñèþñ î ¼½ôô ³ìêë îñ ôþ³î îñšôë μñîíí, ò¼ ðîí ë î þðë î ñèþ ðëî ë î³ ñí ³ê ¼ þ ô îš¾ ðëî î,¾êþ ð¼î ñèþ ¹ ô ó ¼îþš î ðèë ñ ¾ î ³îñ¼ñ  ëî ðîí í ñê þï¼ ñê þ íòõ.î³¾šëñ ëþ ½ ðîí í μê,î³ë þô ñ¼ ëþ½ô μò í íô óî¾ô" :þï¼ ñê þ íí³." ³ë þô ñ¼ ³îñ¼ñ ³ôþîè ³êï í¼ ½ò" : ðîí í îñ ë ¾í ³ê ðšîõ òòí¾ ó ðîí í ³îëðò ñ¾ šïò ñ þï¼ ñê þ,"íñîðèí þ ¼ñ êîë ð¼ ó³ ë ñ¼ íñ¼ ¾ î³î³õñî îëñ ñ¼ þëðñ í½ ò ³ê μñ óñ¾ê òê" :îñ þôêî íñè¼í þ³î î ó ñõ μñ ¹ ½îê ¹êî,óî ½í êîñô."ó ì³õí ñ¼ ±ëšô μò í¾ óî ½íô þí". ðîí í öê ô - "íñ¼ê êñ" ñ¼ êò ó ¾ ðë í μê¾ô ³ê ³îìõñ þ ¼ë ê ò½ êí ñê μêîë ð¼,íñè¼í þìêñ šþ.þï¼ ñê þ îë þ õí - "íñîðèí ñ¼ ¹½ óî ½ îñ ¹ ½îí þï¼ ñê þ¾ ñê ½ò ò ¼ èí¾ô,ó ô í¼ëþê î³¼ ½ò,íêîõþñ î ëê ³ê þ ïíî ö ñëîñô íïîìí,îñ ¼ ¾îíñ ð ë ö ê í³¼" : ëþí îñ íò¼ò ³î ñô þ³ öîõ ö¼èòêèêè þ¼ë þê ï ê þ¼ î ëê ³ê ê ô î³ ëñ þïì¾ íþî³ þ³ î קח þ ¼ë ±þ¼òí þ ëèí ë ¾ôñ ñõò¾ ëš¼ ëþ îòë ó¾,¹êþè óîñ¾ þ êšò ôêš ñê,ö ñëîñ þ ¼í þë¼ ñê î ô¼õ ¹½î ó ôìþ ¾šëñ,¼" ï ö ñëîñô ëþí š"íþí í þê,í îþêí μþðí ³êõô,î ëê ð¼ë

17 þ³ ñ í ï î ëþí þëð îô š³ ¾ î³òîî.êšò ôêšô š"íþí íï í í ó ô ñ,íþî³,í ñì ³î ô ó šñ í þîèô þ ¼ñ ¼ èô í¾š ë î ñê í³ðî³î í³î¾èþ³í ëîþô í¾îþ íñ þê¾ò¾ í ½ òô ì îñ š ò¼íñ öê ô îëëñ ³šð ë íôñ¾ þ μê,íñ¼ëô ó šñ šþ öê ñ ¼ èí¾ îþôîêë,³êï ¼îô¾ñ ö ê μ óî¾ôî,íþî³ ñ¾ íò ð íî ôí,¹½ ¼ ë ð¼ë íîî ôí ³ê þî ôñ î³¼ðë íôñ¾ þ ðô¼ ó ëîþôí í ³îþ õí ¹ê ñ¼ óî ½í ³ê íòôô ³ìšñ öê ôî î³¼ð ñ¼ ³ôî¼ñ μ,îñ š ò¼íñ í¾š ë¾ þ ë í ³î ô ó š¾ þìêñ,íôñ¾ þ ê,êë¾,± îîêòþ¼¾ î þîèô þ ¼ñ íþïì,í ñì,³ìšñ öê ô μþðí ³ê îíñ óîñ¾³ ¹ê¾,íþïì î þðñ íñè¼î ½î½ þî ¾ñ êñ ¹êî íô ð¼ë íî ôí ³ê þî ôñ í îþ òò ê".ö¼ î íôñ¾ þ þïì "ó ¾îþè ¾îõñ íôñ¾ þ ðô¼¾,μþðí óê ñ¼ îë ¾èõ,í¼è í î þðô,þ¼ í μî³ë í¼ôš îô¼ îþëð ðôî,îôîñ¾ë ¾þðî ðìê öšï îí ñê òê μñ ¼ð" :öšïí îñ ì¾,μ¼ ðîíñ òîþè ¾ ó ô¾í öôî ê ëòí ³êïí íî ôí þõëî,ðêô ó îþô μ ¾¼ô ³òê ô ¹êî,¾ôô ¾õò ³þ ½ôë ³ô š¾ þþî¼ íï þëðî,μþðí ³ê îí ñ¼ ³ìšñ μ ñ¼ þïèò μ óî¾ô,ó ô¾ë ñîðè ¾¼þ öî ¾ ðêô ííîëè íô¾òî,þ ï öë ð ñî³¾ óí ëêñ ñêþ¾ ñ¾ óëñ ³ê ëþš î,îëþšë ëìþ ñ ë ñîðèî μñîí í í îô¾î,ó ô¾ë¾."ñë³,öë íôñ¾ þñ îñ ðñîò íò¾í ³õîš³ñ š"íþí êîí êñí,ó ì ñêþ¾ ë îô¾ êþšòî þêë ½"ìô¼ë ñ" ï ± îîêòþ¼¾ ô ó ì þ.³ë¾ ñ¾ îþîð ½î ó ì ó ô הרה"ק בעל הבאר מי חיי זי "ע המגיד הק' מקאזני בעל עבודת ישראל זי "ע,öë îñ ðñîò ö ô þìêñ,ó ìí ö ë îò ê¾ þôêî,î ëê ó¾ ñ¼ óîñ¾ îñ¾ êþšî ³î ò¼í,íôñ¾ þ í í ðîþô ò¼ ¾ ê μê,î³ ëë ó ¼îëš ó ìþîê î í ³îñðíî ³¼ð ñ¼î î³¼ð ñ¼ î³þ ë¼í êñ ³î ò¼í íô³ íòîôêë ðë¼ ³" ¾í ³ê,îòîš ³ê ðšõ¾ ë¼þí ¹ê ñ¼î,í šò íðîë¼ëî ñ¼ ê òîþ ë êë êñ,³îëîþš ó ³¼ñ î³ ë ³ê ðë¼ ³ ô òõí î³ìô¾ëî êþîëí ³èíòí.³îô ô³ë í ê ½îþ ³ò ðôë,íôñ¾ þñ îñ í í ìê î³îñðî î³î ò¼ ðèò î,ðîð þ îô¾î,íšîìþí ð¼,î š½¼ë ñ ì î ìê í¾¼,íôñ¾ þ ñ¾,íþ ë í î³îþ ¾¼ë ñ ñèí ëìþ ñ ë ¼ðîò¾ êþ î ìê êîí ¹ê,î ³îòîôþêî î ³îð¾ë êñ¾ μ î,í í ó òë μî¾ì μê,í í ðþìî í¼ èí¾,¼"ëñ šñ³½ò š"¾ï î þìê þ ê¾í þ ê,î ìê ³þ õô íôñ¾ þñ í¼îô¾í ó¾î ± îîêòþ¼¾ î þîèô þ ¼ô ñèþ íôñ¾ ³î ô ó šñ íšîìþí í ½îþ þë¼ñ î ô¼õ,ó òë êññ ¼"ëñò¾ î ìê ³¾êë í ñì îòôô þ ëò,î³î ò¼ ³ôìô μê,ö ð î ³ð í¾¼ μ óî¾ôî,μþðñ ½î½î íñè¼ þî ¾ñ,þõ ñ þõ ôî þ ¼ñ þ ¼ô, ñèþ î þð ³ê μê¾,íšîìþí í ½îþ ñ¾ êþîòí þîšë þìêñ,îõîè ³ê í½ ô ñš öî ñ¼ ¾îëñô óîšôô ðòî ¼ò óíë ó îþê ³î¼îë¾ ñ¾ óëñ ëî ô î¾õò ³ê í ìôî,óîšôñ ³îôîšôë ó þîïõí ñêþ¾ òë îò ìê þîèô þ ¼ñ ¹ ¼î ¾³îô ¼ èí,óí ³îë¾îô.î ìê þê¾ íñ í¾õòñ í³ô ð¾,î ìê ³¾ê êñ ¹êî,óîë íî í ñìí ñëìë íñîë þîèô óîšô þìê þî³ñ í³¼ð ñ¼ í³ñ¼í íñ¼ë ìê ³ê ³îêþñ íôôî³¾ò,íñ¼ë ìê þêî³ ñ¼ šîì¾ ³ë ¾õ³ò,ö í ñ¼ ¾ðšñ îë ë½ô ó ðôî¼í ó ð ôñ³í¾, ší î òõ קט þîê öþô¾ þìê,ðìê ³ë¾ ñ ñë þôè,¼" ï ëî ó¾ ñ¼ëí ó ô í ³¼ë¾

18 ó ³¼¾ ð¼î,³ë¾ñ ³îò íë ó ñ ì³ô îò í òêî,îò ³ êñô ³ê îòô ½ óî í ³î ì óþ êþð ½í ³ê þ ë¼íñ ³½ò í ³ ëñ ³ ñí þõ½ ðîô ñî,óîèþ³ ðìêî êþšô ó ò¾ ³îòšïë í³¼ μê,³ë¾í óî ñ íò í ¾ðîš ì, ³ êñôô ½òþõ³íñ ô ¼ ñë ìî ¾ þî ³îòšñ ð ë ö êî,íôí þ¼ ì ³ õþí êñ ³êï ñ ó¼, ¾ ôì óî ë ³ë¾í óðîš ³î¼¾ ³¾ ³½ò í ³ ëñ μñ ñ èíòôô.³ë¾í óî ñ ô ¼ ³ê ö íñ óî í ³î ì þ þõ ½ - íþë¼¾ ¾ðîš ³ë¾ ëþ¼ë ³ìê í îþõ îñ õê ð ë í í êñ - ³ë¾ òôô þ ëò ³ë¾ñ ìôš ¹êî,³ë¾í þî ñ ³îòí ñ ò³ ½í êñ ðî¼ô¾ ³ôìôî,³îòšñ ššðïíñ í³¼ óè ³òê ô,óðî þ¾ë ³ò³ôô ñ î³ êñ¾ ³êþ ¾, ³èîï ³ê ¹êî,³î þëñ þ ñ í ³îò ¾ô ¾šëñô íìîþë þî ¼ñô ìš³ êñ¾ íë ³þ õíî ³¾š ë,³ë¾í,íë îþ õ óê ¹ê,óðî þ¾ë ³ò³ôô íë ì îëî μîô½ ëñë,³êï ñ íì ëíî óê ¹êî, ðî¼ô þð ³½ò í ³ ëñ ³ ñí,ö ³ë¾í ³ê μîþ¼ê¾ ó ô¾í öô ñ¼ þïèò.íìô¾ë ³êï ñëšê ðîë ñ ³ ëí ³ê ³èîï íðë ¾ íï íòôô ðëêò¾ ö¾ ðèë íê ô,³ë¾í,í ñ¼ ó þîõ³ ëíï þî³õ î,ó ò¾ íô ¹½ í ð¼ëî,¹þî ñ íþí ô ³êï í³îêþë íð íš õ½í ó þî³õ í þîë¼ íñ ö³ò¾ ð,íñîðè íëìþíë ³ë¾í þ ³ê ³îòšñ.³ë¾í þìêñ¾ ó ô ñ ¹ê þ³îíî òêî,³½ò í ³ ëô ³ ëñ ³þïì¾ ³ êþ,í¾¼ò þ¾ê ñ ô íôîêô ³¼ð êñ, ô ¼ñ ³þôê, ³ ëë šîñð þò šîìþô þ¾ë ³ò³ô ¾šëñô ì íþ ¼ êñ íêþò ¾ þ¾ëë μîþ¼ öìñî¾ ³ êþ¾ ¹ê,óðî þ¼ ê êñ ³êï ñ ë¾ ô ¼ñ ³ë¾ì,ó èðî þìêñ šþ.þëð íñ þôîê êñî í³îê,μþ íò¼ôë íñ ³þôê ö í ñ¼ ³¾ð š¾ šìîðíî òî¼í ³ê ñëšñ ñ î³ êñ íêþò íñ ê óþ òêî,ó ô¾í öô îò ñ¼ þïèò¾,íñ íþš þ¾ê ñ ñ íþõ ½î íì³õ,þëðñ ë½ í¾ þìêñ,þëðí þ¾õ ³ê ó ¼ðî óò ê ¾õ³ò,îòìñî¾ ñ¼ ¼" ï ëî ó¾ ñ¼ëí ó¼õë óè¾,³ ò¾ë šîì¾ ³ë î òõ ñ¼ íêþôí þïì ëî¾,ó ð ôñ³í ó ê³¾ô ³êïí ³ëí íþëè ó¼õí¾,öîïôí ³ þë óþ.¼" ï ëî ó¾ ñ¼ëí ñ¾ šîì¾ ¾ðîšë î þð íñ¼í¾,³ë¾ ê îôë  ë,îñ¾ (³þ šô) μ ë ¼šñîñë ¾ê,¼" ï ½¼ š ³êï ëþ š"íþí ³ê ó ð ôñ³í ó¾ ñ¼ëí õ ³ê,¾ðîšë î þð,ñîê¾ñ ³ë¾ ñ ñë ó ô¼õ è šîì¾í ³îðîê ëî.¾ðîš õô î¼ô¾³ ó ³ñê¾ñ öîþ³õí ³ê" ó¾ ñ¼ëí îñ íò¼ò - "îô ¼ë í¾¼ôí ñ¼ë íñè¼ñ ó ½î½í ³ê óî³þñ íî î,ëî óíñ íî ñîìí ðèë ³ê ¹ê,μþðñ ³ê ñî ¾ðîšë î þð,ó þðñ îê î ó³ê ìš ñ ëîï¼ñ íñè¼í ñ¼ëñ ëî ó¾ ñ¼ëí íþîí ó þðñ î ñ ó ½î½íî,ó ½î½í ³î ¾îô ³ê,öî¾êþ óî ñ¾ þšîëí þîê ó¼î,íòî òí î³þîëì òëî ¾îðší ëî ó¾ ñ¼ëí î¼ èí òë îíîñë š ó¾,± òïêš íñîðèí þ ¼ñ ½òþõ ñ¾ ³ ëñ îíîî ñî,ëþ ðîë ë þ ¼í.ó³ ò½ ê í³ í îñ ê þ¾ê þ ¼í ó¾ ñ¼ëí þè ¾ íñ õ³í þìê ð ô,ó þõ½ μþî ³ë¾ þ ³ê î ñê êîþšñ ëî - þ ¼í í šë ñîõ ñ í îòí ³ ëë þþîè³ôí ½òþõí þôê - "êîí þ¾ ¾ ê ³ôê öí" μþî ñî ó ñ íô μê" - "¾¼ëí òïêë íô³ "ðêô î¾õ ¾ ê êîí¾,ó þõ½ î³¼ð ñ¼ ðô¼ "¾¼ëí öþô μê,½òþõí ³ë¾ þ ¼ èí¾, ³ë¾ þ ³ê îñ êîþšñ ëî ó¾ ñ¼ëí ¾š ë,½òþõí ñ¾ îòî¼ôñ ³ë¾ ñ ñë î ñ¼ þë¼¾ íô þõ½,îòôô.þëð ðì êñî,îï ³ þ ³ êñôô òê ½òþõ³ô ðî¼ô" - îþîõ ½ ³ê ³ë¾ þ ñìí - "ó þõ½í ³ í, ò³ôë ö ð¼ í í ìî ¾ ³îþ ¼ ë" ¾ ôì óî ëî,ìî þë îï í êñôô ½òþõ³ô þ ñ íòîšî ³ê î ³èîï í³ í ³ë¾ë ó ¾í ³ë¾í óî ëþ¼ ñ¾ îþšîëë,³ë¾í קי

19 îê,(î í ó òë î¾ì,ó³îòšï ³¼ë í³¼ ð¼ ) þ ï þ¾î¼ë ó ì ô ³ þê¾ ³ê î ì³¾ ³ê î¼ð êñ¾ î³ìõ¾ôî ³ë¾ þ,ðîë ëî þëð ³ê î¼ô¾¾ íìô¾ ëîþô ó¾õò î ï ¾ îòôô ¾šëñ îþí ô,ëî ó¾ ñ¼ëí öëë î¼¾îî ³,íêëí íò¾ñ.þ ï öëë ðšõ íñ,í ì ³¼ ³êþšî - ëî ó¾ ñ¼ëí óíñ þôê - þ ¾ ò ¼ ³ê þ ê î, ô¾ ñêþ¾ îô¾ ³ê,³ôêí óñî¼ë ó ò ¼ ³ê þ ê ¹êî,ñêþ¾ êîëê ¹ê,ó òë ³ðñîíô òî¼ðî³ óêî.íñ ôí ³ þëë šðò½ ¾ô¾ñ š ð î ¾îðš öë óíñ ðñîò ó ô ñ ö êî.¼" ï ± òïêšô ð èôí š"íþí í"í ³ê ³ þôí êñ óñî¼ô¾ îðîë ñ ¼îð î îñè òê ö îô öôï ñ ëî ³¼ ñ ëî,¾îðší î õ í ë - öê μê,îëôî î³ðîšõ ³ê êñôñ ó šñô îòôô þ ëò - îëþ òïêë ¾ô¾ôí ô ³ê êñôê μ ê, ëþ ³ðîšõ ³ê ó êñô î í îò ô ñ î,îï ³ òñîì í¾êë."ó þî½ î ó ëîê ô ï þ í - " ñîšñ ³¼ô¾î íëê³ óê" íþ¼òí ³ê ìš³" - î¾ô¾ôñ íò¼òî ð èôí íòôô ðšõíñ í ï³î,í¾êñ ³êïí í ò¼í ¼ ¾î î ±þêí ñ òõ ñ¼ þ ê ¾ ¾îðš öëë ³î¼î¾ ñ¼õ î,ó êþîòí î ³õîôë ñêþ¾ ³ê ì½ - ô¾ ñ¼ î³îê êþš³î,±þêí ëþšë.ð èôí îñ ê¾ ðš êë½í ðñîò îï í þëô,¼" ï ëîð þ ¾ ëþ š"íþí,± ¾îðêþô î ³õîôî,ñêþ¾ ë ¼ðîò î³¾îðš ¼ô¾ þ¾ê õë êþšò¾ ð¼,ñë³ òõ ñ¼ î îõò ó êþîòí ó¾ ñ¼ëí) "ó¾ ñ¼ë þ¼ò ñš þ¼ð" ³î þëí ñ¼õ¾ ó êþîòí î ³õîô ³ôìô (ö ší.ñêþ¾ ñ הרה"ק רבי ישכר דוב מראדושי זי "ע הרה"ק רבי דוד מלעלוב זי "ע,óðî þ¾ë ³ò³ôô ³ òíò êñ¾ ³êï ¼ô¾ëî ³" ¾íñ ³ ðîíî íìô¾ ³î¼ôð ò ¼ îèñï íìô¾í ³ôìôî, ðô¼ îð½ìî îëî ëîþ ñ¼,³" ¾íñ ìë¾ë í îþê í¼¾ ³ðšþ íëè¾òí ñ¼ íñ¼ ëñ¾ þ¾ëí ³ñ ê þìêñ ¹ê ³ê,³" ¾íñ íðî³î íþ ¾ ëîþë ³îðè ³ñ ê þìêñ ³ ¾ ñ¾ë ö î,ðîš þë ³ ò¾ë.îþîõ ½ ³ê ³ë¾ ëþ ó ½ - ³îþ õí îìô¾î îðšþ íñ¼ô ñ¾ ê ñôõí ñ,î ð ôñ³ òïêë ëî ó¾ ñ¼ëí ì¾,îô¼. òê óè ³šì¾ ö ñî þëðë ó ô¾í öô ó³ðšõò í³¼î þ ñê "¾¼ëí íòõ - ó ôìþî í¼î¾ öëë î ï³¾ îê þîìëñ ó ³ñ ëî - ³ë¾ šì þ í í ó šñê êþ î î¾õ ¾ ê íë ìë îíîò μ ¾ "¾ô¾ô šì " í"í ¾ þï¼ôô ñîðèí ð èôí š"íþí ñ¾ î³ ëë ³ ëí þ ³ê þð ½ ó¾ ñðè³ò,¼" ï μþð þ¾,¼" ï ñîðèí ð èôí ³ê ¾ô ¾î.î ³î þë ó¼î î šñê í ó¼ ó ô³,í í íþ¼ò íñðè³ò,ð èôí ñ¾ î³ ëë í¼ èíî,î³ë íñð è ð èôí þ¾ê,³ òñîì,íê ô êñ íèîî ï ³ê μê,íšþõñ öôïô íï óð ë ³ñî ð îê ô êñ ó ò¼í í þîíî ðî¼ íô,í îêþ ê òîðò íþîë¼ óñ¾ñ ð èôí ñ¾ î³ ëë íë¾ μ î í³ í ³ òñîì.íñþîè þô ³ê í³ ëî íô ¼ ³ê íþ ïí¾ô,ó ô í ðìêë þè ¾,öîèí èîî ïë ¼¾îî íñ ð èôí òõë ³¾šô ±ì ¾,¾ô¾ô šì ñ êîþšñ ð èôí ïê îòî þ êñôñ,îëþ õë íô ¼îô¾ñ êë,íñîðè í¼³õí îñ í³õ ò öê μê,ð ô³ôî ³ìšñ îñ ¼ ô¾ ð èôí îëþ õô ¼ô¾¾ ëþ" î³ ëë¾ ³ òñîìí íþ¼òí ³ê í¾êñ îëþ òïêë þôêî ¾ô¾ôí íòõ "¾îðší ³îêñõò ³îèþð ññ ñ,³îô ô³ë í³ í îêþîë þ¾ê ñ ñ î³ëíê μê,¼ èí êñ í ³ðîë¼ë קיא í îô½í êñê ë þõ ë í í î¾õ ¾ ê ³ê î³ðîë¼,îô¾ í í íôñ¾ þî,ëîñ¼ññ

20 ëîï¼ñ ò¼í ¾š ë ó ô íô þîë¼ :þôêî î þ ë î³ð þõ ³¼ëî,îòî¼ô ³ê,ñêþ¾ ó¼ í³ê ñôîè¾ ð½ìí þ ¾ë" öëë ó ô¾í öô μþë³³, ðô¼ ³ñôè¾î ñì ê¾ í þëí öô ðþìò íôñ¾ þ - " òîô ò¼í óñ¼ò ö ¼ ¹þí þîë¼ μê, ò¼í îñ êñ ±îìë î þìê ¾õìñ ê ¾ ¹êî,î ò ¼ô,ó ô¾í öô í í ì ñ¾ ¼ð ïê,îíîê ô ¾îðš öëñ í ï ö êî,š ð öëë î³îê μþëñ.ñ" ï ëîñ¼ñô ðîð þ š"íþí í"í ëñëî,³îñîëè í¼ð êñ íòî ñêþ¾ ó¾ë ñêþ¾ ó¼ ë íñ îñî ñ ³ê þ½ô ¾õòî.³î þëí ó¼ ð½ì ñîôèñî, ò¼ ¾ ê î³ ë ³î³ñð ñ¼ šõð ó¼õ î òõñ ðôî¼ íêþ,î³ ë ³ñð ³ê ì³õ¾ô ö ê ¾êþ ð¼î ñèþ ¹ ô ö ì¾ í îôî ¼îèò î³ëíê ëîþôî,î ñ¼ î ôìþ îþô ò,óî³ô îë ¹ ñìíî,îð¼½î î ìþ,î³ ëñ î½ ò í ñêþ¾ ñ îð ñêñ þ¾ê ñ ³ê í¾¼î,î ðèë ³ê.î¼èòô î³îêõþñ הרה"ק בעל ה"אבני נזר" זי "ע,ó ôîþôë îñîš ¼ô¾òî ðôîñî ë¾î í í¾ ó ô¾ë ñîðè ¾¼þ íï ñ¼ þþî¼³òî í í í¼¾ í³îêë íþî³ë š½¼¾ êîí êñîñ ê,í¾îðší íþî³í š½¼ ñë ðôî¼ óñî¼í ñ íï öë ó ô¾í öô îñ îš ò¼í μ óî¾ôî î³þî³ þîêë îñî óñî¼í òõ ³ê þ ê ¾.î³¾îðšî זי "ע רש"י הק' öë ð ñî ¾ ó ô¾ë î ñ¼ îþïè,îõîèë í,î³¾îðšëî î³þî³ë ñêþ¾ ò ¼ ³ê þ ê ¾,¾îðší "¾þ ñêþ¾ ñ¾ öëþ êîí êñí ³ê ó þ êô ½"¾í ñ¼î íþî³í ñ¼ î þîë ì¾ íïí óî í ð¼ ñêþ¾ ò ¼ רבינו האר"י הק' זי"ע íñ è ¼" ï š êšô ¹þ¾í š"íþí òëê"í ñ¾ î ëê í ï íôñ î ³îì ¾ô ³ìêë óî ë íï í í".¾îðš öë îñ ðñîî ¾ "þïò ¼" ï š êšô š"íþí þõ ½ "ó þîõí,óî í ³îî ôë óí ó ðîþ óñî¼í ñ ¾ ðìê í í êñ¾ íï óî ë ðìê ¼èþ í íî ñ¾ íëþ ³ñîï,íþî³ë š½¼¾ îñî óñî¼ë ("þïò òëê"í š"íþí ñ¾ î ëê),íñê ë öšï,¾îðší "¾þ ñ¾ î ëê šì þ óî ñ íšòô í í íë,îñ í í ðêô μîþê ó ô í ³ìêë,¾þðôí ³ ë ³õ þ ³ê ³ë í¼ô¾ò í ³ ë ðîë ë š½î¼ î³î íë ³ ë ³ê ðë ¾ ³ôìô¾ î¾þðô ³ ëë ñîš êîí ó òî³ì³ëî ó òî ñ¼ë þîïè þ¾ê î³þïèî óíþëê ñ¾ î³ þëñ î³½ò í ³¼ë ö ñ "óîš μþí ³ê ñîô ³ ñê îñ þôêî ¹ ½îí îò ëê ³¼ë šðò½ ¾ô¾ñ êîëê¾ ð¼ ðñîòí,í í êñ óñ¼ò þëðñ ¾ êí ³îñ,³ þëí î ñê íñè³ò¾ ¾ êí öô íôñ¾ þ íô³ î ññõ³íñ ³½ò í ³ ëë óî í î³îê ñ þê¾òî íïí þëðí ó š³ ¾,íñ õ³ë þ ³¼íñî íò¾ þîë¼ ¾ í í μ î,¾ êí îñ íñ è¾ îí ñêî,ñ"ï "þêí îò ëþ í"í,îòë îñ ðñîò.î³ þëë šðò½ ¾ô¾ñ êë ê ëòí íôñ¾ þî,³õ š"í ¼ë í í ¾ ê,¼þô þî½î ó šñê êþ î þ¾ î ó³ ¾ ê,îô¾ í í μõî¾î í í ó òë μî¾ì ó ò¾ë ³îëþ ð ñîíñ í ï ¾ ó ô¾ë¾ î ëêñ îëñ ³ê ³ ëë ë¾ ¾ ³¼ë ³ìê íñ ñë,ó š ð ó òë î ñê íñè³ò,î¾ìñ öîš ³ê μõ¾î ³½ò í òë ¼ð" :îñ þôêî ëî ñ þî ï ê ëòí îí ñê í³¼ ³ìñ¾òî ó ô¾ë îñ¼õ μ ³îñ õ³¾ í ì ³¼ ¾,μ¼ ðîíñ íñ¼ô ñ¾ ö ð ³ ëô ñì êîíî,šì îô¾ ³ê ³êþšî,öë ð ñî³ ±þêí ñ ë ê îô¾î,ñêþ¾ ³ê ¼ ¾îíñ קיב

21 רבי יצחק אב"ד בעלזא ëî³ íô îô ¼ñ þ¼ ¾,íòîþìêí ³¼ë þ ¼ë þ ¼í ëþ ³ê þ¼ ñ öê ô μ óî¾ôî ë³ ôë ¼òôòî,³ë¾ ëþ¼ë î þî õ ñ¼ îñ ¼ ðîíñô.ë³ ôí ³ê îñ þî½ôñô þõ ½î ì"ëí ñê ½ò ò ³ë¾ ê îôë ë³ ôí þëðôî,þ ¼ë í¾¼òí ñ ³ê îñ ¼ô¾¾ô,³ë¾ ëþ¼ë îñ þî½ôñ îíîþ½ô¾ êšêþš ¾òê" :þôêî îñ íò¼ò ì"ëí ³êï,óþ ¼ë ëþ öí ñ ñ êîþšñ îô ðší þë μñ ê ë³ ôí ³ê ³ë ¼¾ öî í³ê îñ êî, þ¼ ñ ³òê ô¾ óî¾ô ³ë¾ ê îô ð¼ ñ¾ î³ì ëí ó š³ò,¾îðšî ñîðè öëñ í ï³ ëþ öîêèí í í êîíî öë îñ ðñîòî ì"ëí.î³¾îðšî î³îòîêèë ¼ðîòí ïñ¼ë ð"ëê šì þ,ïñ¼ë ð"ëê šì þ ñ¾ î ëê íþ ¼ë þþîè³í,í í î¾õ ¾ ê,ñêîô¾ ¾šþ ½ ñêî ëþ ¼ðîòí öîêèí¾ ³¼ë ïñ¼ë þî,þ ¼í ëþ öí ñ"šî ï ì"ëí ñ¼ë.íñ íší ¾ô¾ ð šõ³ë í í ¾ô¾ô ñêîô¾,¼¾þî ñ¼ ñë ¾òê îôš ³¼ î³îêë,ì"ëí ñ¾ î ìñ îðþ î,öîðôî ë þ þìþìô þ ë¼íñ óð íþëè,î í ¼îþï ñ¼ë¾ ³ôìôî.ïñ¼ë þ ¼ë î³îòëþô ì"ëí ³ê ¾ô¾í êþšò ³î³ë¾í ëþ¼ô ³ìêë ë³ ô îñ þ½ô ½òþõíî,þ ¼í ½òþõ ³ ë ñê þ,ì"ëí þ ¼í ñ¾ íëþñ ³êï þî½ô ¾,í í î¾õ ¾ ê óê ¹ê¾ ¾ô¾ôí ñêîô¾ îñèñè³ò¾ ó ò ò¼í ö î³ôî,í í ìš õ μê הרה"ק רבי לייב שרה'ס זי"ע ëþ¾ þë³½ô,í³¾¼ ö íþôê þ¾ê,þ îìí ñ¾ î³ë íê¾ ò íñ ðôñôí ¹½î í ìî,í í îþîðë¾ ó þ³½òí ó š ð î"ñô öô îñ íò³ ò¾ íì ëíí óî šñ ëþ öôï íï þ¾ê êþîòî ¾îðš öë ð ñîíñ í ï ¾,ó ô¾í î³¾îðš öîêè þðí òõô îñ ì ±þêî ó ô¾.ð î îìîôô þëðí ì ¾ò¾ öôï þìêñ ¹ê ñëšñ þ îìí ñ¾ î³ë íòê ô,± þõí ñ¾ ³¾ þð ¹ê ñ¼,¹½î ëþô ö þî õ è,íï þëðë íðô¼¾ôî,ðôñôí ³ô ½íî,í ëê íì ëíí þëð ³ê î³èîïñ ¹½î ëþ íñ è ¾îðší öëí ³îðîê ñ¼,îñ íòî³òí ó ô¾ô ñë³ þ êíñî î ñìô ³ê ñ ð ³¼í,êþîòíî íñðè í ö¼ " :þôêñ íñ ì ëíî,íêîñôî þ¾ê öëí,μñ íòî³ò ³ì ëí,μ³šð,ó ô í ñ μô¾ ñ¼ êþš,îòñ ðñî êþš î öë ¹½î ëþñ ðñîò ó ô í ³õîš³ñ š ð í êîí êñí,ë ñ íðîí,ñêþ¾ ë îô¾ ëþ" :îô¾ë ¼ðîòí ó šîñêí ¾ ê,¾îðší öè î³î ï,íïí óî í ð¼ "½ íþ¾ ë ñ.îò ñ¼ ñí ò,êîîêþñ ó îô½í ó þõ í ðìêë ó ò¾,± þõí ñ¾ î ³îïîìê ³ê ðîí þ îì í½òþõ þîšô íðîë¼ í³îê í¾ô ¾ ³î îþê.íðë ò ó¼ ó ëî í î ½ì î í íò¾ ðô ³ìêë¾ ð¼,ó šðí³ôî ó ñîí ± þõí,î³ê μð³¾íñ ± þõí îñ ¼ í ó ô í ñ¾ î³ë íþ¾ ³ê ê¾ ± þõí ñ¾ îòë¾ ñîšë ¼îô¾ñ í þ êñ¾ þ îìí,þ îìí þþî¼ óê íò ½ë ó òî³ò î ì¾ íêþ,± þõí.íï ñ¼ ± þõí ñ¾ î³ôì,î³ ë ñê þ îìí þïì,±î þî þîë¾ í ë óþ í³îô þ¾ê,³þ¼î½ í ëë í¼èî î¼ô¾¾ îô¼ î ë ³ ëí òë ¹êî,îðî¼ô.þëîðôí íôë íþ íô ó îîðî ó õîõ¾ ó ñîí óðî¼ë í ëêñ ³ëí íþôê,ó¾êþ ñ¼ í ³ ò¾ ê¾ò ³ óî í ðî¼î,îëñë íèêð ñ þ ½ ¾,óþ ìë þþîè³ôí,öšïí ðôñôí ¹½î ëþñ ö ô þìêñî,³þìê þ ¼ë þþîè³íñ îþë¼ î êñ¾ ³êï í³¾¼ ³ëí ± þõñ þõ½.îò¾õò ³ê ñ ò μ î,î³¼ ð ë קיג

22 ³îêþñ ì îòî ñ êîí,îì ¾ öë ñ¾ î ³îï ôþ îòôô ¾ê ³ò î ³î¼ô ê îô íïñí ö ê.þìê ìîšñ îñ ¾õìñ ñìíî êëê óíþëê ëþ ë ò í¼¾ í³îêë ñ îñ í í þîþë,í¾šî ñîðè öî ½ò òõë íþ ðòí íê ôí ñ¾ í³î¼ô¾ô,í þ ëþ þ¾î¼ ë í ¼ð î,íïë îñ ³òôîïôí,îñ í í ð,ïñí ¾ ³í ð ñ¼ îñ ð ³¼ þ íëíñ ð,ðëñë ó ñ ô í¾ñ¾ îê ó ³¾ë îèíòô ³ôìô êñê,î³òîî ³ê þ òí þ¼òñ ¼òôò íñ õ³í òõñ ì ¾ñ êñ¾ ëî í ³½ò í ³ ëñ μ ¾ôíî,ìšôí ³ê þîôèñô.î³ñ õ³ñ óíþëê ëþ ê íñ õ³í þìêñ ð ô ³êî þ¼òí ³ê þ³êñ öî ½òë,íšî¾í êëê ³î þëí îììî¾ þë ó¾¾ êñê,îñ ô ó ô¾í öô íê ôí ³îðîê ñ¼,³î¾¼þ³íë,ìõòí þ¼ë íôñ¾ þ òõñ þšîëí íôðïò¾ ò¾ þ ìôë þîí ëíï ¾ ³ ¾ þ þ¾ê.ó ëîíï íñèò,ó ¾òê ñ¼ íôðþ³ ñîõòë íñ ñë ½ìòõ ëþ î ëê,óîñìë êëê óíþëê ëþñ :þôêñ îñ þ¾ ë ³îþíîò ó òõëî,ëîñš¾ô,ñîðèí öî ½òë óî í μ³ð ô¼, òë μñ ¼ð ³¾ þë¾ óî ¼í ìîîþí ñ¼ μþî³ îî μèíòô ³ê ñ ëñ êñ¾ ð ëíïí ¾ ³í þîïèò,ó ô¾ë ñîðè ¾¼þ íþþî¼,ëî í ¾ ³ ³ì³ íï þîë¼ë êîõ ê,μ ñ¼ ¾îðšî š ð öëë í ï³,³ð½õí¾ ëíïí.±þêí ñ òõ ñ¼ ëíï š íë þ¾ê êëê óíþëê ëþñ ðñîò íò¾ í³îêë š"íþí í"í,½ìòõ ñêþ¾ ë îô¾ êþš î öë ¼" ï ± þêšô ½ìòõ ëþ הרה"ק רבי פנחס מקארי זי"ע הרה"ק רבי מנח מענדל מרימנוב זי"ע ëþ ñ¾ îòë,êþ õ¾ êëê óíþëê ëþ š"íþí ñ¾ î ëêî,ëîñš¾ô ð èôí ½ìòõ ð ëî î³îòîêèë ¼ðîò,± þîšô ½ìòõ ëþ ð õšô,þ³ í ö ë,³îð ½ì šîðšðë èñõîôî,íñ õ³í òõñ ö ñîì ³ì ¾ ì ¾ñ êñ¾ í í îñ õê îô ¼ ñ¼ þ ôìí í í ð ½ì¾ μî³ôî.íô ò êîñô îèíòôô ¼ï êñî ³ìê íë ³ë ³ ëñ î þð î³î¾¼ë ðìê þšîë îôî³ñ μñîíí þ ò þ¼òë ö ìëí,íñ õ³í šë,ðë ëíï ¾ ³ îð ë ïìîêî ëîìþë óñî¼í ³î îîíë óè êëê óíþëê ëþ í í þîí ëíïë ð ô í ñš íðìí îò ¼î íïí ³ê þ¼òí þ ¾ í ¼³õñ,ó þîôê ó þëðí î³ôî¼ñ ¾îí,îñîôñ êë,îþë¼ñ î ð¼ ³îòšñ ±îõì³ êô¾" :ñê¾î ¾ ³í ³ê þîë½ "ó ðìê ó ëîíïë íï ³¾îìò îô í³ñ¼ ³ ñ îñô ³¾îìò ³ ³ì íñí í í š ïìô ññ î³¼ð ñ¼ íñ¼í êñî,îð ë í í ¼îòô¾ öî ô,μþ¼ ëþ þ îêë êîí óíþëê ëþ îñ íîîìí,íñ õ³í òõñ þëðñô ³õ¾ ñ¼ "μñ ö òô íï :ñêî¾ îð ë êëê ö ë - îôî³ñ þ¼òí ë ¾í - ³ê ô þíòí.¹îìí ñ¼ ó þîïõí ó òëêí šñì,ñ ôí ³ê êëê óíþëê ëþ ¾¾ ô ³ôê ¼ð,±îëë óíîïôî ìñ îê ô¾ôî ó ½í,î³ ê ëîòè íï ö ê î þ¼òí õë íêñõòí íê ôí ñ¼ ¾¾î,îòô í î³îòšñ,³¼ðí ì½ íë íòî ñ¼í íìè¾íí îñ íòô ï¾ òõñ ³³ñî ³ê¾ñ íëê êñî ñ êîí óþë êîë îð ë þ¼òíñ íêþíî ë¾,íñ õ³í ïêî î³ñ õ³ ³ê ó ½¾ þìêñ î³ ëñ î ñê ñ¾ îìîô óñîêî,îþ ôô ³ê îòôô íòš ³ê ö ëíñ ð ô í í ö š ñþ¼í þ¼òí,î þð ³îô ô³î î³îþ¾ ³ôìô,íþ ³ íë ì - î ð ð ô ðìê î òïêë ¾ìñ ó ô í ðìêë ìþ îô,ó þîõ½ ó ô μî³ë,ïîìôí ñ ê òõô,ëî¾ ñëñ íò ðôí öô ³ê ñ êîí קיד óìòô ëþ š"íþí ñ¾ î ëê,¹½î ëþ óèî í šðòîõ ñ¼ë,¼" ï ëîòô þô ñðò¼ô ³î þëñî ó ô¾ñ ó ¼ò í êþ èñõîô öðôñ î ñê î¾ þ ïîìôíî þ ¼í ñ ê ¹ê,í í

23 ,ñ ô íêþîò íòîô³ î ò ¼ ðèòñ í³ñè³ò ó ¾îì óñî,í ðñ í¼ë¾î íþ¼î½ íòôñê,³ ëí ñ¼ë ³þ õ ³ê ó ëô,ó ë¼þîôî ó ðìê ó ¼èþ þîë¼,ó ì šë¾ í³¼ íï¾ μî³ ñê ±þ î,î³¼ðë ³ š ¹½î ëþ ë¾ ³ò šñì ñî ñ,íþï¼ñ ó ðîí š ¼ïíñ þ ¼í ñ¾ óšñì ³ê ¹êî,³ôê ñ¾ ð½ì ³îñ ôèë öîïô óíñ ê ëíî ì òí êñ í ôî³ î íòôñêí.óòîë¼þ ³ê š¾íñ í ³îš¼ï îõñì³ò ³î¼¾ íô þìêñ ëñ ³¼þîš íëë ë íññôîê í³îê ñ¾ ¹ê¾,íñþîè þô ³ê í ëôî í îë ê í¾ êñ ¹ í õñ óìñ ³îòšñ ³ìê í îþõ ñ¾ ðìê ±î ò êñ ¹êî,î þìê þ ê¾í.îòñ þ ³îí íîš³ íòôñêí ñ¼ î ôìþ îþô ò¾ ¹½î ëþ,îð ë¾ ¹½ í þîþ ³ê íñ ¾îí,í ôî³ î í¼ èþô êîí¾,ñ êíñ í³ í ³ð¼î ô¾ íòôñêí,óìîò ðîð ¼î šîï ì þëðë íñìí öî ñ íñ ¾š ë¾ íë¾ì¾ íññôîêí,ó õîð è ñ¾ ³îòî³ š î¾êþ ñ¼ šî ñ í¾õò þë¾ ³ê ³îêþñ ¹½î ëþ ì îò¾ô þîþ í ³ê þ ³îí,¼èþ íñ í³ñî þ½îìî í¾¼î,ó¾ô ³ ññ î ñèþ ³ê ê¾òî íñ ê þ³îò êñ ñ êí ñê,î³ ëñ íþïì î þð.³ ññ íôë îñ ñîðè ¾¼þ ññîì³í í¼¾ í³îêë ð êñ,¹½î ëþ ñ¾ î¾õò ³þ ½ôô ó ô¾ë þ½îìëî óîþ ¼ë þê¾òî îô ¼ñ þ ê¾í êñ¾ þ³îò ðî¼,î¾î þ ñ ³ê þ ô¾ þìêñ,ñ íîîñ¾ ó ëîíï õñê ³îþ¾¼ ñ¾ ëîì ñ¼ë ñ¾ ê ñôõë êîõ ê îþôèî îòô ò,ó þìêô íêñõîô í ¾õò ³îþ ½ô ð¼ë¾,íñ¼ô êñê,íïí óñî¼ë îþ ¾ ñëšñ êîí îêþ ó þ ¾ ö¼ î ö ¾í ¼ õîí í¼¾ í³îêë¾ ö ê ³ôêë óê ³îêþñ,öî ½òë î³îê ð ô¼íñ ö ð ³ ëë îô ½í,óñ¾ô îþ ¾ ³ê ì îþí ê ëòí îí ñê ï þ í,îð ñ¼ íñ¼ô ñ¾.îò½ò î ðþ êîí¾ óè ¼ð,î³ ëñ ¹½î ëþ ¼ èí¾ô îñ ö ê ö óêî,îñ¾ îò ê þë šðòîõí þìê ½îòô î òõñ ö êî,ó ñ ñõë î³î ë³½í ó ô í μî³ë".î³îþ ì ³ê ñ íñ ð ½ ò ñ ³ê þî ôñ òê ìþ îô ó þîõ½ î³îê,ó òôîïô ñ¾ þîþ ð ñ¼ ±îëšñî ö ñî.î òïêë ì½ - "μþðñ ô¼ ñî ñ ñ îê òõ ñ¼ þ¾ê ð ð ñ ô, ³¼ðë ³ ñôò, òõñ ó òîôê ¾ ê ³ êþ μ³îê šþ,íôðêí μòïê ³ê ³îñèñ,þôîê ö ñ¼ ³þôè í í³,íîš³ μî³ô,þëðí íïô íòî¾êþ íòš³î,íê ôí ñ¼ ±îõš³ þ¾ê í³ê íï ¹ñê íêô ³þîô³ ö ëî,¾î þí ñ ³ê ð ô ³ê μ ð ñ þ ë¼íñ òê ö îô ðëñë ó ëîíï,íò ðôí ³îñîëè μî³ë î ôí ëþí ¾î þ ñ,þšëî öê,þõ î þ¼,óþ î íð¾ ³îñìò,í¾¼ôñ óðîš êò³ë ³êï ñ óòôê μî³,ó òôîïôë ð ñ ¼ è îêîñôë óî ½í.þìîê êñî ó ô ¼îë¾ ëî¾î êî þ îìîôë ö³òî ê¾ò¾ þìêñ îï þì½ô,îð ñ íñõò¾ þì½ôí þëðë ¹ê,þêî³ ñë ³èñõîô ³îþ ¾¼ íë ³òôî ¹½ óî ½ ó ô ¼îë¾ μî³ë ½ èñ μð êô í¾š íô ¾ô í³ í ó òôîïôë þ ðê í îñ ö ê¾ ðî¼ íôî, ¼ô ³ þ¾õê ³ñëî ½îò êîõ ê ô ð¼ëî,î þìê ì òíñ ¾þî.íïí ñ ìí ñ ³ê þîë î î³¼ðë ñìí þëð ñ¾ îõî½ë μê þð¼ íëî,ñ êí ñ¾ î³¼ íñ ó ½íñ,î¾î þ ñ ³ê þ ôî ðô¼,³þìê íþ þë ¹êî,ó þš í ó ¾ ³íî,î³ ñ,îšðòîõ ³î¼ôí î í¾ ð¼ ñ ò î ð ð ô ³îêîîñí.îð ë ³îìîòôî ³îþîþ î þð ³ê ¹½î ëþ í¾¼¾ ³¼ë,þ ôôî ìšôí ³ê þð½ñ ñ êí ñ¾ îòî¼ôñ ³" ¾íñ íêðîíî ìë¾ë ³îêñô î ³îë¾ìôî í¼ô¾ò,îð ñ íñõò¾ íêñõòí íš½ ¼í ñ¼ ³îìîî óð ³ê õšô íññ,¼³õñ î òïêñ ëþ ¾è ò,šîìþô î òïêñ ³î¼ èô ó ô ê,³îñîší î¼ô¾ò îòôô þ¾ê ³ ëí ñê ¹½î ñîõ ñ í ôí ¼î¼þ ³ ë î ò ¼ ðèòñ í³ñè³òî ³îìîî ö³îê ë í ³îòîñìñ ð¼ëô þ¾ê,íô òõ ³ ëí ñê ¹½î ëþ ½ò ò¾ô,ó ô ê קטו

24 ³ê öšïí í½ ò - "³îõ³î¾ îò ò ë í¾¼ò ³ê μð ñ óñ¾ê òê" - í¾ðì í¼ íë îìî,íî ôí μñ í³ñ¼ þ¾ê óî ½í êîñô šþ μ³ ê ¹³î¾ í íê μ ñ íþîô³ëî ëþ ¾ èðí "êñî êñ" - "íî ôí ³ ìôë î³î³õñ öšïí í½ ò¾ íô ñ î,î òïêë ¹½î,íî ôíô šñì îñ þî ôñ,³îòî¾ ³î¼ íë ³î þñ ñëô îðô¼ ñ¼ ¹½î ëþ ðô¼.íîî ôíô ðëñë ö š šñì îñî þî ôñ ë½ í ¼è ôî μîþê ö³ôî ê¾ô þìêñ îí ñê" ¹½î ëþ þë¼ñ î òõ ³ê öšïí öôî" îñîš ³ê öšïí ¼ ô¾í - " òê ê ëòí ³ ï¾ μ þ¾ê,μ³î½òñ ³ìñ¾ò ó ô¾í ëî í μþ ¾ í³¼"."óî³ ð¼ öî ½òë ðîô¼ñ îí ñê ¹ ½îí - "ó ô¾í öô μñ ì ëîô,μþ¾ëñ ö ñ¼ ò þíî" - þôêî ëî ñ þî ï öî ¾³ îëî,öë ó ñ ðñî,í ì ³¼ ³îêô ³êï þ¾ê,í¾îðšî íñîðè íô¾ò ð,íïí óñî¼ñ íêîëñ ó ñì ô ó ò¾ë íþî³ þîêë í ñ¼ ó þðñî ±þêñ þ êíñ.í¾îðšî êîí,öë ¹½î ëþñ ðñîò íêëí íò¾ñ,¼" ï ëîò ô þô ñðò¼ô óìòô ëþ š"íþí. îðîë ô íþ êí íñî ±þêí þ¾ê îþôè μ î,íïí ³ ëë ¾šëñ íô î³¾êñî,μþðñ ³ê ñî ó ðîðò ñšô ñî ñ þôîê íþ ¼ñ î¼ èí¾ óí ðîðòñ öî¾êþí íñ ñë,³½ò í ³ ëñ ¹½î ëþ ½ò ò ó ðîí ñ¾.íþî³ë ³îèíñ ñìíî,îðîôñ³ë š½î¼î ë¾î êîí ðî¼ë,ó òõ êî¾òî öšï,ðë ò ðîí î ñê ëþš³í þ ïìíî óîñ¾ îñ ö³ò,îñ μîô½ë ë¾ ³íî íô î þìê þîšìñ ñìí ðîí íî,óîñ¾ îñ ±ôê³í ¹½î ëþ¾ ¹êî,î ¾¼ô íôî îë öšï î³îê îì òí êñ,îëþšë îò ò¼ ö õ íñ þ³î ñî êñ¾ ð¼,îë þ õôî šìîð í íî ¾êþë îñ þõ ½î,îëîþ ½ë ðîô¼ñ ¹½î ëþ.î ñ¼ þë¼¾ íôô ó šþõ ³îðîê îþîõ ½ ³ê öšïí ¼ô¾¾ öî þëðñ öšïí ñìí,îñ íòôðïò¾ íëþí íî ôí èñõîô þ ¾¼ ðîí,îñ þôîñî îëñ ñ¼ ó ëîíï ¹ñê íêô îñ ³³ñ êîí ö îôî,êîí ñ êí ñ¾ îð ñ ³êï þî½ô ¾,ö ñ š³î ö ë,î ½ ò ³ê þî ôñ š õ½í óþ ó³½í öô¾,þ¾î¼í ³ê îô ¼ñ è ¾íñ ðî¼ ñ î μ î ³êï ð¼ë îñ þî ô ¾ êò³ë ³êï ñ μê - " ñìîô îêñ" í¾¼¾ íî ôí í³îê,ö óê íëí" öšïí òïêñ ¹½î ëþ ¼ ô¾í הרה"ק בעל חידושי הרי" זי"ע ó ëîíï ³îêô ¾îñ¾ ¾ ñ¾íñ ì ëí,íõîìí öôï ¼ èí¾,μîð ¾ñ í³îêò,óþîë¼ ð ë îò ê ì ëîôí ¹½ í óî ½¾ þþë³í ð èôí ³ ëñ íêþšò ³êï ³þîô³,ð èôí,ð èôí ñ¾ î³ì ëíî,í îþê íì ¾ þìêñî óñî¼í ³ê þ ê þ¾ê íñ ðñîî öë ñëšñ ñëô íõîìñ ½ò íñ íô ½í,î³þî³ë.ì ëîôí ê òîðòí ¹½ ³ê ò ¼ ³ê þ êí¾,öëñ í³ ï ö êî,î³¾îðšî î³þî³ë îñî óñî¼í ³êî ñêþ¾.ñ" ï þîèô þ êô šì ëþ š"íþí í"í זכות יג עלינו ועל כל ישראל,¼" ï ó" þí ¾îð ìí š"íþí ñ¾ î ëê,ëî¾ òèêô ñ¾ íëþ èþëò îþ ñêþ¾ ëþ ± òïêšô ñêþ¾ ëþ ð èôí š"íþí ð ½ìô îñëê ô óî³ë,î³îþ ¼ ë öôñê³ò,¼" ï ± òïêšñ îëþ ñê,î þð,ñêþ¾ ëþ ¼½ò ¼ í¾,ð èôí ð ñ¼ í þëë ñëš³ò ó¾ íô³ ³ò¾ íôî³,î³ëîþš ³ê ³ê¾ñ îñ, îñí šì ëš¼ ëþ í ëêô í³îðñ ë í³¼ ð¼î,± ò ïêšô ð èôí ³ ëë íñðè³òî íñ î¼ îí¾ ö êî¾ò ³î¼ í ñ îñš³ò ñìîìôí íëîþ ½ë μê,íôî³ í íëþ ½ íï μîð ¾ñ ¹ê ¹êî,íëñ ñ¼ þë ð ± òïîšô ð èôí¾ þìêñ קטז

25 עבדי... השת"ה קול התאחדותינו תיאור חג הפסח שנת תש"ה בעמק הבכא בצל כ"ק מר רבינו הק' בעל בר משה זי"ע ìòá è"äå ä åðéáø ïøî ìù àùéã àìåìéäã àîåéì åðà íéáø úî,çñôä éîé åðéìò ñåøôá íéîéä úåøå ìëå,åééç éîé úåãìåú úà úåëéøàá åðàáä øáë ã úùàå,ò"éæ äùî êøá,åúøåáâá ùîùä ìò ãéòäì,åúòå åîå î ìò øåáã øáã,åúôå úå åéúåðù øãñ éôë."åúàö ãòå åàåáî" åùã ì øåîù,åúçéøæ úìéçúî àáå øéàîä çñôä âç úà íéðîàðä åðéàøå éðôá øàúì áåè äî åúòá øáã åæ äðùá åðøîà ïë ìò äøáò éîéá óàå óøàãñéîòø øòâàìá äãåáòä úåðçîá åðéáø 'éä øùàë ä"ùú úðù éøçà óàå,äøåîçáë äì á ã ã øùà åúùåã å åú ãö ìãåâ ùåçá åàø åììä íòæå ìáé,(åðéøîàîá ïìäì øàåúéù éôë) åãéá äúìò àì äåöî úåöîä úåôàì úåéåìãúùä ïåîä...õîç åäùîá ìùëð àì ä"áù äìåãâä åúçîù òéáäå,äáäàá íéîù ïéã åéìò åðéáø אתחלתא דפורענותא בליל התקדש חג הפסח בשנת תש"ד פרצו הדייטש לעיר זענטא וכדרכ חיפשו מקוד את האנשי המכובדי ראשי הקהילה ורבני העיר, הרשעי היו חכמי להרע, כי היטב ידעו כי בליל הסדר ימצאו את כול בתו בתיה, ועוד באותו לילה לקחו את כמה מראשי וחשובי העיר. בי כ נתוודע רבינו מכל אשר נעשה, והחביא עצמו בבית שכנו כי ידע שבוודאי יגיעו אח"כ לחפש ג אותו בביתו, הרשעי חיפשוהו זמ מה ומכיו שלא מצאוהו הלכו לה לדרכ. באותו יו"ט פסח כבר היה ניכר הפחד בעיר, רבינו עורר בדרשותיו שצריכי לרחמי שמי והרעיש עולמות על דבר זה, שבת שאחרי פסח שבת מברכי חודש אייר כאשר עלה רבינו על הבימה לבר ברכת החודש פר בבכי מר, ולבו לא ניבא לו טוב על מה שיתרחש רח"ל בחודש המר הזה. שבועיי ימי אחרי חג הפסח, הכריזו הדייטש בעיר זענטא כי כל תושבי העיר אנשי נשי וט יתאספו בשעה מסויימת בחצר ביהמ"ד הגדול, ומש הובלו כול לעיר סעגעדי ש התעכבו בהביהמ"ד של הנעלאג בלח צר ומי לח בתנאי קשי מאוד. אחרי זמ קצר המשיכו בנסיעת לעיר באיא, הרשעי הכריחו את היהודי ללכת ברגל דר ארוכה מאוד, כמוב שהבהלה היתה גדולה מאוד, הילדי הקטני בכו מאוד, רבינו נשא את שני בניו על ידו, והרבנית החזיקה את בתה, היה אז יו גשו מאוד, ובמצב זה הוצרכו ללכת ברגל בקור ובגש מהל רב מאוד, רבינו התבטא פע ואמר על התקופה ההוא: "די הימלע האב געוויינט..." ש בעיר באיא הכניסו אות באיזה דיר (שטא ל) של חזירי, וש התעכבו כמה שבועות והמצב היה קשה מנשוא, כי לא היו יכולי לעמוד ישר כי תקרת הדיר היתה נמוכה מאוד, קיז

26 וכ לא נתנו לה מאכל ומשתה כדבעי, רבינו היה באות הימי שבור ורצו מאוד כחרס הנשבר כי מזליהו חזי לא ה מובלי... לא עבר זמ רב ושוב הובילו את היהודי לאוישווי, כאשר הגיעו לש עמד הרשע דר. מענגעלע ימ"ש ובידו הראה מי לחיי ומי למוות, כאשר הגיע תורו של רבינו שאלו הרשע על מעשהו, ענה לו רבינו כי הוא עובד אדמה (א פעלד ארבעטער) והיה הדבר מתקבל על הדעת כי בסביבת זענטא היו שדות כרמי ופרדסי הרשע ביקש מרבינו שיראה לו את ידיו, וכאשר הראה לו רבינו את ידיו הק', שאג הרשע בכעס "זי הענט ראבינער", כי היו ידיו נקיות מאוד, וקללו בקללות נמרצות. הרשע רצה לשלוח את רבינו למקו עבודה קשה שעובדי ש עבודת הפר לאות נקמה על שלא אמר לו את האמת, אבל עצת ה' היא תקו, בי כ ובי כ הגיעו לש קבוצה נוספת והיה ש מהומה גדולה, ובתו הרעש נדח רבינו ע עוד יהודי אחרי לצד הימי. אחרי כמה ימי הובילו את רבינו ע כל הקבוצה למחנה בוכענוואלד הסמוכה לאוישווי, ש שהו שתי שבועות בעבודה קשה מאוד והיו צריכי להעביר משאות כבדי וקשי ממקו אחד לשני. אחרי שבועיי ימי שהיה רבינו במחנה בוכענוואלד העבירו למחנה טראגלי, רעימסדאר, ש עבדו בעבודה קשה המפרכת את הגו בפאבריק ענקי שעשו ש בענזי ושאר דברי הנחוצי לכלי משחית, ועקב כ היה מחנה זו מבוקש ביותר אצל האמעריקאנער שבאו ללחו ע הדייטש, כמו כ היה תפקיד של העובדי במחנה זו לבנות בתי מחסה וג את הגוי אשר יעבודו ד אנוכי ואחרי כ יצאו ברכוש גדול. והיא שעמדה לאבותינו ולנו שלא אחד בלבד עמד עלינו לכלותינו אלא שבכל דור ודור עומדי עלינו לכלותינו והקב"ה מצילנו מיד. ויתבאר על פי מה שכתב היעב" בהקדמת סידורו עמודי שמי (סול בית אל חווק ב) מי שיעיי ביחוד עניננו ומעמדינו בעול, אנחנו האומה הגולה שה פזורה, אחר כל מה שעבר עלינו מהצרות והתמורות אלפי מהשני, ואי אומה בעול נרדפת כמונו, מה רבי היו צרינו, מה עצמו נשאו ראש כל הקמי עלינו מנעורינו להשמידנו לעקרנו לשרשנו, מפני השנאה שסבתא הקנאה רבת צררונו, ג לא יכלו לנו לאבדינו לכלותינו, כל האומות הקדומות העצומות אבד זכר בטל סבר, ואנו הדבקי בה' כולנו חיי היו, לא נפקד ממנו בכל תוק אריכות גלותינו אפי' אות וניקוד אחד מהתורה שבכתב, וכל דברי חכמי קיימי, לא שלט בה יד הזמ ולא כיל, חי נפשי כי בהתבונני בנפלאות אלה גדלו אצלי יותר מכל הנסי והנפלאות שעשה השי"ת לאבותינו במצרי ובמדבר ובאר ישראל, וכל מה שאר הגדלות יותר נתאמת הנס יותר ונודע מעשה תקפו וגבורתו, עכל"ק. וכל החשבו הזה היה בהיות ישראל במצרי כי על ידי שנשתעבדו ש בערות האר ועכ"ז זכו להחזיק מעמד עי"ז נתאמת אצל האמונה בבורא כל עולמי ועי"ז הגיעו למדרידת ויאמינו בה' ובמשה עבדו, כי כל הנסי הללו מרבה בנו האמונה בבוכ"ע, וא ג זאת בהיות באר אויביה לא מאסתי ולא געלתי לכלות להפר בריתי את. ובזה יתבאר מה שאמר הקב"ה לאברה אבינו בברית בי הבתרי ידוע תדע כי גר יהיה זרע באר לא לה ועבדו ועינו אות ארבע מאות שנה, א לבסו ג את הגוי ד אנוכי, א עי"ז ואחרי כ יצאו ברכו"ש גדו"ל הוא האמונה באל עול, ע"ד שאמרו (סנהדרי טז.) כל הדבר הגדול, דבריו של גדול, דע"י הנסי יתחזקו באמונתו ית"ש והיא שעמדה לאבותינו ולנו, גדול אדונינו ורב כוח, וממשי ואומר שלא אחד בלבד שאותו האמונה נתאמת ונתחזק בכל הדורות, ג הטובי בגוי המלומדי שבה כי לכלותינו, עלינו עמד ו כמו שבעינינו ראינו שונאי אותנו ואורבי עלינו להרגינו ח ח"ו שרשעי הארורי ממדינת אשכנז שהיו המלומדי שבאומות עלינו ברשעה נפלאה ואבדו אלפי ורבבות מישראל והתנפלו נורא ומבהיל אשר לא היתה כזאת מאז היתה ישראל באופ ובכל דור שבכל דור ודור עומדי עלינו לכלותינו, אלא לגוי, ודור שעוד אנחנו נשארי בחיי א א עומדי עלינו האמונה מתאמת אצלינו ועי"ז מצילנו מיד הקב"ה לכלותינו (הגדה של פסח בר משה) יותר ויותר. ד"ת ממר רביה"ק בו מזכיר את הימי הקשי בשנות הזע קיח

27 ומסתור מתחת לאדמה (בונקער"ס) כי הדייטש כבר חששו בעת ההוא מחיל צבא ארה"ב והכינו עצמ למלחמה. כשנה שלימה היה רבינו במחנה זו, והיה מרגלא בפומי' לומר בענוות קדשו: דאמרו חז"ל (מס' עדיות פ"ב מ"י) משפט רשעי בגיהנו י"ב חודש, וג הוא היה תחת ציפרני הרשעי י"ב חודש מחודש אייר שנת תש"ד עד אייר שנת תש"ה. חודש ניס ימי חג הפסח בשנת תש"ה היו ימי הרס עול ליהדות אייראפע באשר המלחמה הי' כבר קרוב לקיצו, אמנ דווקא אז הגבירו הרשעי ימ"ש את הרציחות באופ מבהיל וכנודע שרוב קדושי אונגארי נהרגו בתקופה זו, רביה"ק זי"ע אשר הגלה ממקו מושבו בזענטא לפני קרוב לשנה שלימה ע כל בני קהילתו, ואז כבר עברו עליו שבעה מדורי גיהנ ואת כוס התרעלה שתה עד תומה ר"ל כאשר כל בני משפחתו עלו על מוקדה על קידוש הש יחד ע כל הקדושי הי"ד, ואחרי כמה וכמה גלגולי, שהה אז בגיא צלמות במחנה רעימסדאר במצור ובמצוק. רצו יראיו יעשה וא אמנ שגופו הק' היה מושפל ומדוכא והי' מל אסור ברהטי בבירא עמיקתא ועולמו חש בעדו, בר לא כ נפשו הגדולה אשר בהתקרב ליל התקדש החג, נתעוררה בלבת אש קודש מבי שברי לבבו הטהור, לעשות את הפסח במועדו ככל משפטו וחוקתו, ובחסדי ה' אשר רצו יראיו תצלו מהגדה שנרשמה בלאגער קיט

28 יעשה נתהוה שבאות הימי בא לפני רבינו אחד מאסירי המחנה הרה"ח ר' ליפא פריעדמא ע"ה (מב"פ) שהי' מופקד בעבודתו לסדר בגדי הקדושי אשר נהרגו ל"ע, ומצא ש בי החפצי שרשרת זהב גדולה והביאה לפני רבינו, ותיכ נענה רבנו בשמחה רבה שהוא חסד גדול מע ה' אשר בעבדותינו לא עזבנו ויט עלינו חסד כדי שנוכל לסדר צרכי החג לכל דכפי. ככל שהי' הדבר נראה תמוה ומרוחק המציאות, כאשר בגיא צלמות אשר בי מאות האסירי אשר איבדו את צלמ רח"ל וצפד עור על בשר מרעב ומצמא ומרוב תלאות, וחייה תלויי לה מנגד מחמת הצר הצורר ושבורי ורצוצי מהרג ואבד כל יקיריה וקרוביה ר"ל, והנה עומד רבינו ושש ושמח כמוצא שלל רב שיוכל לתת לה "צרכי החג", אכ רבינו אזר כגבור חלציו, ואס כמה מאנשיו לשות עצות בנפש שיהיה ביד היכולת לקיי מצוות הפסח הקרב ובא עצהיו"ט. ראשית פעולת היתה להתחיל לאסו ולקנות קארטפל כמה שאפשר בכס ובשוה כס, שיהי' לה כדי חיות לימי הפסח שלא יצטרכו ח"ו להכשל באיסור חמ, ותיכ הלכו לדבר ע הקאפו אשר הי' מופקד עליה, שימסרו לידו סכו מסויי על כל "קארטאפל" שימציא לה, ש במחנה היו ע רבינו שני אחי הרה"ח ר' אנשיל ור' שמואל פריינד ע"ה, שהי' מנאמני רבינו בעת צר בגיא צלמות, והרבה פעמי נתנו מלחמ וממימיה לרבינו ז"ל, וג אז נתנו כל הונ ורכוש לרבינו ז"ל שיוכל לקנות מספיק "קארטאפל" לימי הפסח. הקארטאפל בישלו ע"י "נאפט מאשינע " דהיינו שהי' ש מאשי גדול של נעפט, וכאשר פתחו אותו יצא אדי (פארע) ובזה בישלו את הקארטאפל לפסח. בנפשו יביא לחמו באות הימי ארע שנזדמה לרבינו בעבודתו פת לח שלימה, ורבינו ז"ל החביאו בבגדיו, וחישב בדעתו להכניסו אל תו הבאראק במטרה להחליפו אצל גוי עבור עוד קארטפל לצור הפסח. לא יאונה לצדיק כל או אכ ברור הדבר שא המצא תמצא בידו שהכניס לח לתו הבאראק היתה אחת דתו ח"ו, אמנ רבינו במסירות נפשו החביאו היטב, והשלי על ה' יהבו שיצליח דרכו. בר איתרע באותו יו שהיו הרוצחי ימ"ש בחמה גדולה, אחרי שחשדו באחדי מתושבי הבאראק שקרעו מהכסתות המיוחדי לשינה להלביש בעת צאת ועבודת, ולכ סגרו שערי הבאראק, ועמדו בשער החצר, והעבירו לפניה אחד אחד מכל אסירי הבאראק לחפש בבגדיה, כמוב שרבינו מצא א"ע בסכנה תמונה של באראק במחנה רעימסדאר קכ

29 ממשית כי לולא א היו מוצאי את הלח אצלו אזי היו נוקמי בו ר"ל על אתר בלי שו טענה ומענה, רבינו התחיל להזכיר זכות אבותיו הק' שיגינו בעדו, ובחסד הש"י וברוב רחמיו הבחי ברגע האחרו שש יש פירצה קטנה בגדר החצר, ובניסי ניסי כשלא הבחינו במעשהו נדחק בפירצה זו ויברח לנפשו. לעשות רצונ אלוקי חפצתי כמה ימי קוד ליל התקדש חג אס רבינו ז"ל אחוזת מרעהו וגילה את אזנ על עוז חפצו ורצו קדשו לאפות מצות למצוה וכמוב שהי' תלוי בסכנה עצומה והיו צריכי להכי כל צעדיה לפרטי פרטי, ונדברו ביניה כדלהל - בבית התבשיל פעלו שני האחי הרה"ח ר' לייבוש ור' משה פרענקל ע"ה והבטיחו שה ידאגו להביא מש קמח למצות, מקו האפיה קבעו שיהי' בהבאראק של ר' אברה פריינד ע"ה שהוא הי' הכובס של המחנה, ובהיות שהיו אצלו חביות גדולות מפח חשבו להבעיר בתוכ עצי ועל פתח החביות ישימו בלע ועל גביו יוכלו לאפות המצות, ובמקו הוועלגער האל היו צריכי לחפש צלוחיות מזכוכית עגולות, אמנ הי' לה בזה טירחה מרובה לחפש שיהי' חלוקי ולא ע שקיעות ובליטות ועלה לה במסירות נפש רבה למצוא כמה מאלו, ובכ קיוה רבינו ז"ל ובני חבורתו שבעמק הבכא במקו ציה וצלמות יזכו לאכול בליל הסדר ממיכלא דמהימנותא וג אחרי שכל משברי וגלי עליה עברו, ועל א מצב המר והנמהר מי רבי לא יוכלו לכבות את האהבה ונהרות לא ישטפוה כאשר א לזאת קיוותה נפש שיזכו לעשות מצוות השי"ת כדת וכראוי. רעות שבעה נפשי אכ לגודל שבר ועגמת נפש, לא איסתייעא מילתא, וגופא דעובדא הכי הוה: בליל י"ד בשעות המאוחרות התחילו להכי א"ע לצאת מהבאראק לאפות המצות ובראש רבינו ז"ל, ועל א הסכנה שהיה כרו בדבר זה נתעוררו עוד הרבה יהודי בשמע שרבינו ז"ל הול לאפות מצות, ונצטרפו עמה בהגיע להבאראק של ר' אברה פריינד הי"ו שהי' בית הכובס של המחנה, נתחלקו לב' קבוצות חלק נכנסו לאפות וחלק נתפזרו בחו מסביב לבאראק כדי שיוכלו להזהיר מכל סכנה ח"ו שלא תבוא, ובחפזו התחילו לערו את המצות היקרות, התנור כבר הי' מוכ מקוד, והתחילו בלישת הבצק, אמנ לרוב יגונ כאשר ממש ברגע זה נשמע קול תרועת המלחמה, כי התחילו חיילות אמעריקא ורוסלאנד לעבור באייראפלאנע מעל המחנה, וכדרכ קוד שהתחילו להחריב האירו את כל הסביבה כיו שרצו להרסו מבניני הדייטש, וכל הסביבה של הבאראק הואר כאור יו והיו בסכנה גדולה, ואז נמלטו איש לנפשו, וכמעט רגע לא נשאר ש איש והתירו בלית ברירה את הבצק, שהי' כבר אחרי הלישה, וכשחזרו אחרי כ, אמר לה רבינו ז"ל שבהיות שנשאר העיסה שעור חמו בלי שמירה לשמה לכ יצטרכו לוותר לדאבו לב על המצות. רבינו ז"ל דיבר על לב לנחמ, באמרו שבכל השנה לא אכלו לח מקמח ממש כלל, ועכשיו הביאו קמח ממש ולולא הי' בזה איזה סר חימו ח"ו הרי היו נכשלי בחמ פסח ה"י, ולכ טוב יותר שלא לאכול כלל, וחיזק בדברי תנחומי כי הג שמצות לא יהיו לנו מכל מקו חמ ג"כ לא נאכל. רביה"ק זי"ע הי' מספר הרבה פעמי סיפור זה בליל הסדר, ולפעמי הי' מזכירו אצל והיא שעמדה ובכל פע היו עיניו הטהורות זולגות דמעות צער בהזכרו באות שעות קשות בעמק הבכא כאשר ג כשרצו למסור את נפש על מצוות מצה נכזבה תוחלת, והי' נענה קכא

30 האב מיר טאקע נישט "מצה בלשו קדשו געהאט אבער מרור האב מיר געהאט גענוג או נא ". כהא לחמא עניא די אכלו אבהתנא בליל פסח נאספו בתו הבאראק ואמרו ביחד את ההגדה, אשר כמה מיהודי המחנה רשמו אותו על נייר לפני פסח על חתיכות נייר, ובאופ כזה ערכו את הסדר כשה יושבי על מיטותיה. ובבית עבדי בגיא צלמות הרגישו היטב בנפשו את שעבוד מצרי, ויאנחו בני ישראל מ העבודה, וכ הי' מספר רבינו ז"ל הרבה פעמי בליל הסדר, שאז בשעה "מרור זה שאנו שאמרו אוכלי על שו מה על שו שמררו המצריי את במצרי אבותינו חיי נעשה קשה", בעבודה עד גדול התעוררות למאוד, כי כבר ידעו את בתכלית המרור טע משאר יותר המכוו דברי. ישב כזה ובמצב רבינו ז"ל ובני חבורתו ליל סדר את לערו הפסח, ולספר בנסי יציאת אמונה מתו מצרי מצרי, בגאולת איתנה ובטחו תקוה ומתו מש שיגאל בהשי"ת במהרה, ובודאי ש בגיא צלמות הוי חדי קודשא ברו הוא בההיא סיפור פי כמה וכמה, וש תחת ידי הרשעי הארורי ימ"ש אשר חשבו לעקור את הכל, כניש קוב"ה לכל פמליא דילי' - כלשו הזוה"ק - ואמור לו זיל ושמעו סיפורא דשבחא דילי דקא משתעי בני וחדאי בפורקני. "הי' כור מצה ומרור" ובהגיע למוציא מצה ושולח עור, לקחו מהקארטאפל ומזה אכלו במקו כל מאכלי ליל הסדר, וכיוונו דעת למה שאמרו חז"ל חשב לעשות מצוה ונאנס מעלה עליו הכתוב כאילו עשאה, ובשפת הי' מרחשי תפילה להשי"ת שעוד יזכו לערו את סדר ליל הפסח בחייה כשני קדמוניות. תצלו מהגדה שנרשמה בלאגער קכב

31 [אגב, יצויי שפע אחת בערב פסח בעת אפיית המצות מצוה באמעריקא כאשר חילק רבינו הטייגלע להעול, והבחי רבינו ז"ל בהרה"ח ר' אברה פריינד ע"ה ואמר לו רביה"ק האט זי געגלייבט בהתרגשות עצומה "ווער נא האב די זכיה צו באק מצוות"] וועל מיר פקוד יפקוד אלקי אתכ לימי היה הרה"ח ר' יוס פרענקל ע"ה (מלאנדא ) מספר מדי שנה בעת עריכת ליל הסדר, אי שרביה"ק זי"ע נאזר בגבורה, ופתח פיו בחכמה כבימי קד ודרוש דרש מש"ה דברי חיזוק באמונה ובטחו, ופירושי נאי על סדר ההגדה לחזק לבבות הנשברי והנדכאי, ולהפיח רוח חיי בעצמות היבשות באמונת אומ כי א שלא נשאר לנו כי א גוויתינו, ואבדו כל מחמדינו ל"ע, אבל יש לנו אב זק אבינו שבשמי אשר אל יעזבינו ואל יטשנו כי לא יטוש ה' עמו ונחלתו לא יעזוב ונצר ישראל לא ישקר, והוא יושיענו ויגאלנו שנית לעיני כל חי לאמר ה גאלתי אתכ אחרית כראשית, השתא בעגלא ובזמ קריב בב"א. אחרו של פסח ביו אחרו של פסח בראות רבינו שאצל כמה מיהודי המחנה בא לכלל סכנת נפשות אחרי שעבר עליה ימי הפסח מבלי לאכול אוכל המזי, התיר לה רבינו לאכול מאכל מסויי שהי' נראה כמו לאקש" אשר אספו היהודי, רבינו הי' אומר שא הלח תפילה שתיקנו לומר בלאגער לאלו שאכלו חמ בפסח קכג ושאר המאכלי שנתנו הדייטש אינו בטוח א זה הי' חמ גמור כי לא הי' נראה כמי שנעשה מחמשת מיני דג... [מעני לעני באותו עני, יסופר כי בליל התקדש חג הפסח כאשר התנפלו הרשעי על עיר סיגעט, ורבינו התחבא עצמו אצל שכינו, אז לקחו הרשעי עמ קבוצה של אנשי סיגעט והובילו אות למחנה העבודה בסאבעטיצע, בי היהודי הללו הי' א' בש ר' יודא'לע גאנז ע"ה, אשר הי' איש חסיד ומור מע, וכאשר חילקו הרשעי את האוכל בפסח נתנו לו מרק ולא רצה לאכול מחשש חמ או טריפה וכדו', ומאכלו הי' רק כמה חתיכות של בצל, והיו ש במחנה כמה אנשי מילידי זענטא אשר עלה ביד לברוח מש וחזרו לעיר מולדת בעזנטא, וסיפרו לבני משפחתו של ר' יודא'לע כי אי הוא רוצה לאכול את המרק וכל חיותו הוא רק ע"י מעט הבצל שאוכל, משפחתו של ר' יודא'לע הלכו לרבינו וסיפרו לו את מה שיסיפרו האנשי הבאי מהלאגער, ושאלו את רבינו כדת מה לעשות, אמר לה רבינו שיודיעו לר' יודא'לע בשמו שפסק דמותר לו לאכול את המרק (עי' בס' זכרו יצחק ע' ס"ו) כ בקודש חזינו של את עבודתו הק' מר רבינו הק' בשנות הזע, במצור ובמצוק, בצרה ובשביה, בזמני מ"מ כאלו, קשי וקשור אדוק נשאר בקשר עליו דאורייתא היא ברי קודשא בל בקשר וישראל, ינתק, ובמסירות נפש ממש נשאר אית בכל וכל העתי והזמני, הי' ומחשבתו לבו וקיו התורה לימוד המצוות...

32 מאפילה לאורה אחרי המלחמה הל רבינו לטעמעשוואר וש מצא כמה מאנשי שלומו שהלבישוהו במלבושי כבוד, ומש חזר לאר מגורי אביו בעיר סיגעט להחזיר העטרה ליושנה. א כגורל של שאר הקהילות הקדושות היתה ג גורלה של העיר סיגעט הגדולה לאלקי אשר שתתה בעווה"ר כוס התרעלה ובניה הלכו שבי לפני אויב ל"ע, ורוב מה עלו על מוקדה ולא נשאר רק מעט מזעיר מיושביה ששרדו לחיי. כ יגיענו למועדי ולרגלי אחרי כשהתקרב ובא חג הפסח שנת תש"ו התחילו להתכונ בהכנה דרבה לקראת החג הקרב ובא לסדר את צרכי יו"ט בכל החומרות וההידורי, את המצות אפו בעיר סיגעט בהידור רב, ורבינו בעצמו השגיח בבית האופה שהכל יתנהג כשורה. יי לד' כוסות הי' לרבינו יי יש אשר קיבל מידידו הרה"ג ר' יעקב ווייס ז"ל, אשר הי' סוחר גדול של יי בעיר וואדקערט, וכאשר גורשו מש למחנות העבודה השאיר מרת מלא יי יש, ולפני שיצא מפתח ביתו הל לסגור את כל החביות בחות ע"ג חות בכדי שיוכל להבחי היטב כשיחזור א שלט בה ידי זרי. כאשר חזר לביתו אחרי המלחמה ראה מיד כי היינות נפתחו, וברור הדבר שעפ"י הלכה אסור לשתות יינות הללו משו יי נס, א הדבר הי' לפלא בעיניו מדוע לא גנבו את היי לגמרי, עד שעלה ברעיונו כי הרשעי נתנו בתוכו ס המוות בכדי להמיתו, ובכדי לבדוק הדבר נת כוס יי לכלב לשתות, ולא עבר זמ רב ונפל הכלב על האר מת, וכ ניצל ממות לחיי בזכות שמירת התורה והמצוות. קכד חבית אחד של יי נשאר סגור וחתו וראו בחוש שבזה לא נגעו לרעה, ומיי זה שלח לרבינו שיהי' לו יי לד' כוסות. בשבת הגדול דרש רבינו בביהמ"ד לכל תושבי העיר סיגעט, והארי רבינו בעניני שוני העומדי על הפרק, ובעיקר עורר ביסודות הכשרות שצריכי להיזהר בכל השנה ובמיוחד בחג הפסח. ליל התקדש החג סיפר הרה"ח ר' יושע פריינד ע"ה שבליל הסדר ער רבינו את הסדר ברוב ע הדרת מל, והזמי לשולחנו הרבה מתושבי העיר סיגעט שהיו שבורי ורצוצי ממר גורל, ויחד את ער רבינו הסדר, ובלילה ההוא ניסה להכניס בה רוח חדשה ברגשי חג זמ חירותינו, והפיח בתו לב תקוה לגאולה שלימה לצאת מעבדות לחירות ומאפילה לאור גדול. במש כל ימי החג הי' שולחנו של רבינו מלא על כל גדותיו ע אורחי פליטי ואפי' סת תושבי אשר לא הספיקו לסדר את בית כראוי לחג, כול מצאו בביתו של רבינו כמקו שיוכלו לקבל את צורכי החג בהרחבה גדולה. ביו"ט שביעי של פסח באו ציבור גדול לביתו של רבינו, ורביה"ק השמיע לפניה דברי תורה מענינא דיומא, והמשיכו בזמירות ותשבחות להשי"ת על אשר גבר עלינו חסדו והציאנו לחירות עול. תמונה מביתו של רבינו ז"ל בעיר סיגעט

33 מלכי משולח שיחות קודש שנשמעו מפי כ"ק מר רבינו הגה"ק שליט "א יז "ôì ç"ñùú äîåøú úùøô 'á íåé à"èéìù é ñøòååè ãåã éáø ö"äâä ø"åîãà "ë ìù åøå éá å"ú íéìùåøé à ååéøèñéîçàøî ø"åîãà øéô à ïøàô åö æéà'ñ :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä.ñà øòùè ïáòð.ååòé ïåô äòù ïéåù æéà éæ,èàèù òñéåøâ à æéà ñà øòùè :åðéáø èùéð ìàîðéé êàð ïéá êéà.ååòé ïåô çøæî åö øàèù.ñà øòùè ïéà ïòååòâ åàåå èùéð èñééåå'î :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä éáø "äøä) ì"æ øòñà øòùè íòðåô ïåéö øòã æéà ñò ìôééèñàðøàäî áåã éëãøî éáø "äøä ìù åðé æ ò"éæ ìàøùé á òé.(à"èéìù åðéáø "ë ìù åðé æ,ò"éæ ìàîðééà ïéåù êéà ïéá ìôééèñàðøàä ïéà :åðéáø æéà ñò,èàèù éã ïèéîðéà ïåéö øòã æéà èøàã.ïòååòâ ïòðòæ øéî.ìäåà øòã àã,ìéáàðøòùè ïáòð æéà ìôééèñàðøàä èàä'î,ìéáàðøòùè ïéé ïøàôòâðééøà èùéð øòáà.(íù ùéù íàèàä ìòø úîçî) ïøàôåöðééøà èàäòâ àøåî êéåà æéà ìôééèñàðøàä,áåøç æéà èøàã ñòìà ïùèðòî éã,øòæééä òâéãééì æéà ñòìà,èñåô ïöðàâðéà êàð ïìééî òöðàâ,èæàìòâøòáéà ñòìà ïáàä èøàã âéãééì æéà ñò æà ïéåù ïòî èäòæ ìôééèñàðøàä øàô æéà ìáàðøòùè íåøà øòèðòâòâ òìà éã ïáàä ìôééèñàðøàä ïéà,èñåô ïéà.áøçðå áåøç ïáéìáòâ íòã íåøà ïåà,ì"ø ç"äéá ñàã èëàîòâ áåøç íéòùø éã øòáà,øòæééä ïøàååòâ èòéåáòâôéåà ïòðòæ ìäåà øòèòôù ïòî èàä ìäåà øòã...âéãééì ïòééèù øòæééä à èééèù ìäåà íòã ïáòð ùîî øòáà.èòéåáòâ éøåö,ïòéåá ïèéîðéà ïèìàäòâ èàä'î ñàåå ïéðá øòñéåøâ åéìà ååìúðù àéìîôä íåìùáå åîåìùá ñøô åðéáø ïòîå òâ ïéá êéà :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä èùéð ìéåå'ë,'øéæçäì úðî ìò àìù' ï'éáø íòã ïëåæàá êéà,èééö éã ñéåà èùéð èåùô èîå 'ñ ïåà,ïééæ çéøèî ïôàù êàã óøàã'î...ïééæ ñåò ïòîå òâ øòäà ïéá.äáéùé éã øàô ñòôò íúñ èùéð êàã èîå 'î,ééèùøàô'ë :à"èéìù åðéáø éã ïòî èëàî øòä êéà éåå...ò éøòîà ï å éåæà.õøå øòééæ äòéñð áàä'ë,íéìùåøé ïéà èøàã èöòé ïòååòâ êàã ïéá'ë.äáéùé éã ïäòæòâ?ò éøòîà ïéà àã ìàîà ïòååòâ ïéåù èðòæ øéà êàã áàä êéà,àé :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä ééá íòãééà ïà ïéá êéà,øàé òëéìèò èðéåàååòâ àã,àøéåå ñ ïåëéù ã"áà ì"öæ ñàìùééð äùî éáø ö"äâä...øàé òëéìèò èðéåàååòâ àã êéà áàä à :ì"æ ö"äâä åðúåçî úåùâøúäá øáéã åðéáø! éãö à ãéà à,äùî éáø ïòååòâ øò æéà ãéà øòøòééè à,íéîù àøé à,ãéà øòëéìøò ïà øòééæ,íëç ãéîìú à éåæà.ãéîúî øòñéåøâ à...ïòååòâ øò æéà íéîú éãö...ïúååðò à...êéìøò éåæà,êéìøò!?àøéåå ñ ïéà èðéåàååòâ èàä øéà æà ñàã èñééä áàä øàé øàôà,àé :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä.èðéåàååòâ èøàã êéà,àðééø åà úðéãîá åéøå éá úåãåà à"èéìù åðéáø åìàùå à ååéøèñéîçàø øéòä íå î ìòå קכה

34 èàä øò ïåà,áìåì ïèñðòù íòã ïáéì òâñéåà èàä íòðééà ïåô áìåì øòã ïòååòâ æéà ñò,è éùòâ ñàã íéà æéà,ïåèòâ ééåå øòééæ íéà èàä ñàã,øòãðé éã ïåô øò ñàååøàô øòèàô íòã ïâòøô ïòâðàâòâ øòðòé?áìåì ïèñðòù íòã ï éù èæåîòâ íéà èàä åã ïòåå" èâàæòâ íéà øòìáàðøòùè ïøäà éáø èàä,øò éåå 'áìåì úìéèð ìò' íòðééù àæà ïëàî èñòåå..."áìåì íòðééù àæà ïáàä êéåà åèñòåå éã ïòååòâ ãáëî øàèù èàä áø øòæìòá øòã èâàæòâ ìàîà øò èàä,øòãðé øòìôééèñàðøàä æéà øò ìééåå,ãáëî øàèù éåæà ééæ æéà øò ñàååøàô äðåúç èàä øò ïòåå.áåèä úøëä ïà âéãìåù ééæ ïééæ èééö òáìòæ éã ïéà èàä,ìáàðøòùè ïéé èàäòâ äðåúç êéåà (ì"öæ áåøâàîî ùåáééì 'éøà 'ø "äøä) ì"öæ íåçð íçðî éáø "äøä ìöà) øòãåøá ìáàðøòùè ïéé èàäòâ øòìòèéî øòã - (ò"éæ ïøäà éáø "äøä ïá áåàéì ìéáàðøòùèî éáø èéî ïòååòâ êãùî ìàî ééååö êéæ èàä áø øòæìòá ïàã æéà øò - äôå ú ïééà ïéà øòìáàðøòùè ïøäà èàä øò ïåà,ìáàðøòùè ïéé äòéñð ïééà ïøàôòâ èéî øòãðé ééååö èëàîòâ äðåúç èøàã.êòì éðééà øòìáàðøòùè ìéåå ãðé ïééà æà èâàæòâ ïàã èàä áø øòæìòá øòã øò ìéåå íòðééà ïåà,ìáàðøòùè ïéà ïæàì àã øò à ïøàååòâ æéà.àæìòá ïéé íééäà êéæ èéî ïòîòðèéî ìàæ ñò øòåå ïåà ïáééìá èøàã ìàæ ñò øòåå øáåãî éáø ïâòøô èòåå'î æà èâàæòâ ïòî èàä.ïøàôîééäà.ïåè ïòî èòåå ñàã ïâàæ èòåå øò ñàåå ïåà,ï'òìèàî èàä øò ïåà,òìòèàî éáø èâòøôòâ ò àè èàä'î ïéà ïáééìá ìàæ ì"öæ øòá øëùé éáø æà èò' ñô'òâ æéà øò ïåà,ïáéìáòâ èøàã øò æéà éåæà.ìáàðøòùè ïøäà éáø ïãééæ íòðåô ãéñç øòñéåøâ à ïòååòâ.øòìáàðøòùè øàô áåèä úøëä à èøéôùòâ øò èàä íòã ãåáëì ïáéìáòâ øò æéà ñô ïééæ ðàã à ìééåå,òìòèàî éáø.ìáàðøòùè ïéà øòã :éñðàîî à"èéìù ïàîãìòô ö"áøâä íòã ïòååòâ áø î øàèù èàä áø øòæìòá èàä øò ïåà,èðéåàååòâ àã èàä ñàåå ï'éáø øòöéìøàâ à æéà øò ìééåå èùéð áø î íéà æéà øò æà èâàæòâ íéà,êòì éðééà êàð àã êàã æéà'ñ,ì éðééà øòìáàðøòùè íòã èðò òâ êéà áàä ïãééæ ïééã áéìåö" ìééåå øàð "...øàé ééøã èòîë øàô ï ùèéèìà èùéð ïåà èæàìòâ áìàä ïáéìáòâ ñò æéà éåæà øòáéà ñàã èàä'î ïåà,èâéãðòòâåö.èñåô éåæà èééèù ñò,èòéåáòâôéåà ïùèðòî ïéé ïà,ñîøàô òñéåøâ èøàã ïòî èäòæ éåæà ïòî ïò èøàã.èñåô ïåà âéãééì æéà ñòìà,ïòäå ïéé ïà ïåà :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä ïò ìáàðøòùè ïéé ìééåå?úåùø ïéé ïà ïøàôðééøà.úåùø ïéé ïà ïøàôðééøà èùéð ïòî.úåùø ïéé ïà éåæà ïøàôðééøà ïò 'î,àé :åðéáø èøòäòâ áàä êéà :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä ïåô êòì éðééà øòìôééèñàðøàä éã ïåô íòðééà ïåô õøà ïéà ïòååòâ èöòé æéà ééæ ïåô øòðééà - é àååìéî èàä òèàè ïééæ æà èìééöøòã øéî øò èàä - ìàøùé "äøä ééá àæìòá ïéà ïòååòâ æéà øò æà èìééöøòã íéà øëùé éáø æà èâàæòâ øò èàä,ì"öæ øòá øëùé éáø ïøäà éáø "äøä ééá ïòååòâ êàã æéà øòá àéñåæ íìåùî 'éòùé éáø "äøä ïúç äéäù),ò"éæ øòìáàðøòùè ïåà,(ò"éæ ìéáàðøòùèî ïøäà éáø "äøä ïá ì"öæ ìéáàðøòùèî ááçî ïåà áø î øàèù øòééæ èàä ò"éæ ïøäà éáø éáø "äøä åéçà ãëð äéäù) øòìôééèñàðøàä íòã ïòååòâ.(ò"éæ ñà øòùèî ìàøùé á òé úåðáø ïééæ èøéôòâ êàã èàä øòìôééèñàðøàä øòã æà èâàæòâ øò èàä.ìáàðøòùè ïåô úåìéìâ éã ïéà çéìù à ïòîå òâ æéà úåëåñ áøò ïòååòâ æéà ìàîðééà æà,øòìáàðøòùè ïøäà éáø åö ìôééèñàðøàä ïåô øòã æà øò èòá,áìåì ïéé èùéð èàä øò éåå éåæà.áìåì à ï éù íéà ìàæ øòèòô ïìàæ ééæ æà äçôùî éã øàô ïñééäòâ ïàã èàä øò à ï éù ïòðò íéà ìàæ øò ìééåå,íéáìåì éã ïáòâ éøåö èôøàãòâ ïáàä ééæ æà ìñéáà èøàòâ ééæ èàä'ñ.áìåì.íéáìåì òøòééæ ïáòâ éøåö,ì"æ ïèàè íòðåô äùòî éã èøòäòâ áàä êéà :åðéáø...øòèðàñòøòèðéà êàð æéà äùòî éã ïåô íåéñ íòã éáø èàä úåëåñ áøò æà ïòååòâ æéà äùòî éã ïéé èàäòâ èùéðëàð øòìôééèñàðøàä òìòèàî éáø øòèòô ïøàô çéìù à èéî ïìéåôàá øò èàä.áìåì éö,áìåì ïéé èùéð èàä øò æà øòìáàðøòùè ïøäà íéà ìàæ øò æà áìåì ïâéøáéà ïà øò èàä øùôà ïéåù èàä øòìáàðøòùè ïøäà éáø.ï éù ïòðò øòãðé òðééæ òìà øàô íéáìåì èìééèòâñéåà èàäòâ øò èàä,èðéåàååòâ èøàã ïáàä ñàåå êòì éðééà ïåà øò ïåà,íéáìåì òìà ïòîòð ïòîàæåö éøåö ïñééäòâ קכו

35 èàä áø øòöéìøàâ øòã ïåà,ãðé ïééì à ïòååòâ êàð.ìôà à ïåèòâðà øéà àã êéæ øéî ïáàä'î" :úåáéáçá åðéáø åðîî ãøôðå,äçîù à ïòååòâ ñàã æéà ò éøòîà ïéà èðòâòâàá ïéà ïäòæ êéæ øéî ìàæ'î ïôìòä ìàæ øòèùøòáééà øòã."áìä úçîù à èéî ìàåâä úàéáá ìàøùé õøà øéò ìù äáåçøì åðéáø åúåà äåéìå :ïìäìãë äçéùä êùîð áåçøá åãîòáå áø øòøàîèàñ øòã :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä èøòäòâ èàä øò ñàåå äùòî éã èìééöøòã èàä ì"æ éáø "äøä ïåô á"öøú úðùá ìàøùé õøà ïéà ïðçåé 'ø "äøä ïá) ì"æ à ååéøèñéîçàø ïåô òùè'îåçð ïá,ò"éæ ìéáàðøòùèî éëãøî éáø "äøä ïá,ò"éæ à ååéøèñéîçàøî æéà ñò.(ò"éæ íéðéò øåàîä "äøä,ïòååòâ ìàîà æéà ò"éæ íéðéò øåàî íééá ñò,úåéðò ñéåøâ à ïòååòâ æéà ñò ïåà è"åé ïòîå òâ íìåò øòã ïåà,íéâìù úøùôä ïåô äôå ú à ïòååòâ æéà ïòååòâ ùîî æéà ñò.ïòîå ðééøà èðò òâ èùéð èàä óéåà èàäòâ èùéðøàâ ùîî èàä øò øòååù øòééæ.è"åé à ïéà èøàã èðéåàååòâ èàä ñàåå ãéà à ïòååòâ æéà èéî ïâàåå øòöðàâ à è àôòâðà êéæ èàä øò,óøàã ñàã èàä øò ïåà,è"åé éëøö ïåà íéìëàî èøàñ òìà ïøàååòâ íéà æéà'ñ,íéðéò øåàî íåö èâðòøáòâðééøà.âéèëéì èàä øò ïåà ïòîå òâîééäà æéà íéðéò øåàî øòã ïòåå èàä øò ïåà,'éúòã àçéãá ïøàååòâ æéà,ïäòæòâ ñàã."ï'ìòåô'ñéåà ñìà øéã èñðò " èâàæòâ ãéà íòðòé èòåå çéùî ïòåå ïñéåå ìéåå êéà" èâàæòâ ãéà øòã èàä "...ïòîå øéã êéà ïò êàæ àæà" èâàæòâ íéðéò øåàî øòã èàä ïâàæ ïòî ïò éåå,àéìâ àì àîåôì àáéìî,ïâàæ èùéð ïèòá êéæ ìàæ øò æà ïèòáòâ íéà øò èàä,"êàæ àæà.ïáòâ íéà ïò øò ñàåå ñòôò êéà,èùéðøàâ óøàã êéà,éáø" èâàæòâ ãéà øòã èàä,äñðøô ä"á áàä êéà,ãéà øòøòèìò à ä"á ïéá øòã æà,èùéðøàâ óøàã'ë,òðééô êéà áàä øòãðé."èùéð æéà èùéð æà,éæ ïâàæ,ñàã ïáéâ øéî ìéåå éáø,èééäðòâòìòâøàô à ïéà ïòååòâ æéà íéðéò øåàî øòã ïáéåäòâðà èàä øò...èâàæòâåö êàã íéà èàä øò íéà øò èàä ïàã ïåà,èëà øàô éåæà ïééâåöîåøà èùéð øéã êéà ïò ïòîå èòåå çéùî ïòåå" èâàæòâ øòöéìøàâ íòã ïåô èøòäòâ ïééìà äùòî éã áàä êéà øò.ì"æ íàèùøòáìàä òùéìà éáø ö"äøä ï'éáø éã èìééöøòã èàä øò,àøéåå ñ óéåà ïòîå èâòìô.äùòî.ì"æ ïèàè íòðåô äùòî éã èøòäòâ áàä êéà :åðéáø ïøî) úåøéôä ìò êøáì åðéáø åãáëå ì"æ òèàè øòã :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä?áø øòæìòá íééá ïòååòâ êàð æéà (ì"æ äùî êøáä æéà áø øòæìòá øòã!ïòååòâ øò æéà éàãååà :åðéáø èìòåå òèùøò éã ééá ïòååòâ æéà'ñ. ãðñ ïééæ ïòååòâ ïéà ïòååòâ æéà áø øòæìòá øòã ïòåå äîçìî ãáëî èàä ì"æ íééç éöò øòã òãééæ øòã.èøòôöàø.úåà ãðñ èéî áø øòæìòá íòã ïòååòâ èøòäòâ áàä êéà :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä úá) ïéöéáø ñ'øæòéìà íåìù éáø,òáàá éã æà ïâàæ èðò òâ èàä (ò"éæ ìôééèñàðøàäî áåã éëãøî 'ø "äøä...ïòðøòì éã...úåàìô ïìééöøòã èâòìô òèàè øòã,äà :åðéáø øàô ùãåç à ùîî òååà æéà éæ,òáàá òèøòôöàø æéà éæ,ã"ùú íåà,èøòôöàø ïåô èøéèøàôòã èàä'î ïåà,ïèìàäàá èøàã øéà èàä'î,àèòâ ïéà òååà íòðéà èøéôòâøòáéøà øéà ïòî èàä âéø éã êàð.æàäãòøéð ïéà íééçä úéá ïâéøòäòâ ïòåå,æàäãòøéð ïéà íéîòô äîë ïòååòâ ïéåù ïéá êéà.ïéäà ìàîòìà êéà ééâ ïøàâðåà ïéà ïéá êéà ïèòáòâ éæ èàä,èòâéñ ïéé ïòîå åö èâòìô éæ ïòåå...íéðéò øåàî à ïåà,úåôé íéðô øôñ íòã ïò ñò øòåå êòì éðééà éã óéåà ïéáî à ïòååòâ æéà éæ òèàè øòã.ïòðøòì èùéð ïò ñò øòåå ïåà ïòðøòì àé ïåô èàä øò ñàåå èìééöøòã úåéùòî êàñà èàä ì"æ øò ñàåå úåéùòî øòìáàðøòùè êàñà.èøòäòâ øéà à ïòååòâ æéà éæ.òáàá éã ïåô èøòäòâ èàä :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä...úãîåìî ïòðàèùøàô èàä éæ æà,úãîåìî òñéåøâ à :åðéáø ñàã èàä éæ ïåà,èðøòìòâ ñàã èàä éæ...íéðéò øåàî...ì"æç éøîàî èéî èâàæòâëàð ì"æ ïèàè íòðåô - ïìééöøòã èøòäòâ êéà èàä ñàã áø øòöéìøàâ øòã æà - èøòäòâ èùéð ñàã êéà áàä éáø ïãééæ íééá ïòååòâ ìàîà æéà (íééç éøáãä ïá) ì"æ æéà øò - (íééç éøáãä ïúç) øòìôééèñàðøàä òìòèàî æéà ä"ò òáàá éã - øòâàååù à íéà èéî ïòååòâ êàã קכז

36 æéà ñò æà - ì"æ ìæéøá øæòìà éáø ö"äøä ïåô èøòäòâ èðòëòøàá êéæ èàä ñàåå ïàîñôøàã à ìàîà ïòååòâ èùéð èàä øò,øãñ à ïëàî èôøàãòâ èàä øò æà øåæçî à èàä øò øàð,ïåè åö óøàã'î ñàåå è ðòãòâ óøàã'î ñàåå ùéãéà óéåà ïáéøùòâ èééèù èøàã ñàåå.ïäåè åö øò ñàåå øò èñééåå øåæçî íòã èàä øò æà,øåöé á ïåà øãñ íééá èöòæòâ òååà êéæ èàä øò.ïåè åö èàä àúùä,àéðò àîçì àä" ïâàæ åö ïáéåäòâðà èàä øò øò èàä èðééåå øò éåå èäòæ éæ,"ìàøùéã àòøàá äàáä äðùì àëä,ïòðééåå åö øòééæ ïáéåäòâðà åèñðééåå ñàååøàô,ïäòùòâ æéà ñàåå,íéà éæ èâòøô!?àã èééèù ñò ñàåå èùéð èñäòæ åã" øò èâàæ?éåæà õøà ïéé ïøàô ïôøàã òìà øéî ïìòåå øàé ñøòáéà æà,êàìäòå òøòæðåà ïæàìøòáéà øéî ïìòåå åàåå,ìàøùé."?íòìà èéî ïééæ èòåå ñàåå àáú àìù äøö ìë ìò,ïòðééåå èùéð èñôøàã" éæ èâàæ éã ïééæ ìèáî ïòðò ñàåå ïãéà òèåâ éã øéî ïáàä."...úåøéæâ òèåâ éã ïéåù ïòðòæ èðééä" æà èøéôòâñéåà èàä øò øò âòî àìéî,ïòîå ìàæ çéùî æà íéëñî êéåà ïãéà ïéåù øò æåî ïòîå ïéåù øò óøàã,ïòîå ïéåù..."ïòîå ì"æ éáø øòøòåå ñ øòã :ñé øåñ ìáééì 'ø ç"äøä øò èàä,äùòî éã ïòååòâ øéáñî ìàîà èàä íééá ñòåîù à ìàîà ïòååòâ æéà ñò æà èìééöøòã ñò æà èñòåîùòâ ïòî èàä,ãéâî øòìáàðøòùè à øòðééà ïòååòâ èøàã æéà,ïéöé ä ìë åìë ïéåù æéà - ïòîàð ïéé èâàæòâ èùéð èàä øò - áø øò'áåùç ïòâðòøá èùéð ïò 'î æà ïôåøòâðà êéæ èàä øò ïåà ñàåå,úåçãðä úåîùð àã ïòðòæ ñò ìééåå äìåàâ éã èìàåå'î åìéôà àìéîî,ïå éú à ïáàä êàð ïôøàã úåîùð éã æà øòáà,äìåàâ éã ïééæ çéøëî èðò òâ éã ïééæ èùéðëàð ïò ïøòåå ïìàôøàô èùéð ïìàæ.äìåàâ øùôà" ãéâî øòìáàðøòùè øòã ïôåøòâðà êéæ èàä àæà øò æéà íòðòé óéåà "...?úåîùð éã ïåô øéà èðòæ...ùøòãðà ïåáùç íòã ïòî èëàî êéæ óéåà,øòèåâ èàä ñàã" èøéôòâñéåà ì"æ éáø øòøòåå ñ øòã èàä òðòé ïéà,ïâàæ åö èðééîòâ ãéâî øòìáàðøòùè øòã,ïòååòâ íéëñî èùéð ïãéà òèåâ éã êàð ïáàä èééö ìééåå äìåàâ éã ïèìàäòâôéåà ïáàä ééæ æà èñééä ñàã ééá èùéð...íéðîéñ ïáòâðà øàð øéã ïò êéà,ïâàæ ñãðé òðééî ééá èùéð...øòãðé òðééî ééá èùéð...øéî øò ïò èìàîòé,êàì éðééà-øåà éã ééá...øòãðé..."ïòîå ïôøàã øåã íòðòé ïåô íé éãö éã æà,ïîéñ à êàð" èéî,ïøòèù òðøòôå,ïâéåà òðøòæòìâ ïáàä ïåô úåøö éã ïééæ ìáåñ ïòðò åö øòöøòä òðøòæééà "...ïãéà ìàî êàñà ñàã èâòìô ì"æ òùè'îåçð éáø ïéåù æéà øò æà èøéôòâñéåà èàä øò ïåà,ïìééöøòã,ïòååòâ ïéåù æéà úåøö éã,ì éðééà-øåà ïà ïòååòâ øò æåî,ïòîå ïéåù øò óøàã,ïòîå ïéåù øò âòî.ô.á à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä) øòèòô øòã ì"æ áø øòøàîèàñ øòã æà èðàîøòã èàä...ïòîå ïéåù :ö"áøâä (à"èéìù à èôàëøàô êàð èàä øò æà è åøãòâñéåà êéæ èàä...ìàøùé õøà ïéà ï'éáø ïéà ïòååòâ ïéåù æéà ì"æ áø øòøàîèàñ øòã ïòåå ïøàô äùòî éã èìééöøòãøòáéà øò èàä ò éøòîà.ì"æ ï'éáø øòøòåå ñ ïñòåîù èâòìô øò :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä.òùè'îåçð éáø èéî øòã êéåà èáòìòâ êàð êàã èàä ñèìàîòã :åðéáø ïðçåé 'ø "äøä ïá,ì"öæ óìàåå áàæ 'ø "äøä) øòãåøá.(ò"éæ à ååéøèñéîçàøî éáø øàð øòáà,àé :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä éáø,ìàøùé õøà ïéà ïéåù ïòååòâ æéà òùè'îåçð õøà ïéé ïòîå òâôéåøà èùøòä æéà ì"öæ òìòååìòåå (ì"öæ ïðçåé 'ø "äøä ïá,çàä).â"öøú øàé íåà ìàøùé ì"æ òìòèàî éáø :åðéáø ïéåù êàã æéà øò,ñèìàîòã èáòìòâ èùéð ïéåù èàä... òìù èôàëòâ èàä øò.ô"øú òååà ïòâðàâòâ æéà øò :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä æéà ñò,ïâàìùòâ íéà ïòî èàä âòåå ïôéåà,ìúåë íåö á"ì ïøàååòâ øèôð æéà øò,çñô ãòåîä ìåç ïòååòâ.øîåòá øåàî ìòá "äøä ìù åùã ïåùì ìò åðéáø øæçå òðøòæòìâ?èâàæòâ øò èàä éåæà éåå" :ò"éæ íéðéò åö øòöøòä òðøòæééà ïåà,ïøòèù òðøòôå,ïâéåà."ìàøùé úåøö ïééæ ìáåñ ïòðò èàäòâ èàä øò :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä áàä'ë ñàåå - ïìééöøòã èâòìô øò ñàåå øåôéñ à êàð קכח

37 æà èìééöøòã èàä òèàè øòã ñàåå äùòî à æéà ñàã òáàá òèøòôöàø éã ïåô èøòäòâ ñàã èàä øò ö"äâä ïåô ìàîà èøòäòâ áàä'ë.ä"ò :ö"áøâä ïéà èáééøù õéùáééà ïúðåé éáø æà ì"æ áø øòðàøôàù úåøéñî ïééæ ìá î óøàã ùèðòî à æà ùáã úåøòé òâø ïééà óéåà åìéôà,äðéëùä øòö ïôéåà ùôð áàä êéà,èâàæòâ áø øòðàøôàù øòã èàä...øòéøô ñàã íéà êéæ æéà ñàååøàô,èøòäòâ íéà ïåô ñàã ñàåå øòöéîò àã êàã æéà øåã ïãòé ïéà ìééåå?ïòîå òâ 'ø ï'éáø íòðåô øåã íòðéà ïåà,çéùî úîùð èàä øò øòáà,çéùî ïééæ åö éåàø ïòååòâ øò æéà ïúðåé øòã äáùçî éã ïéà ïôàìòâøòáéøà íéà æéà ìàîðééà éã éåå éåæà ïåà,çéùî øòã øò æéà øùôà æà ðàãòâ äçãð øò æéà ïôàìòâøòáéøà íéà æéà äáùçî ïòååòâ äìâî ñàã èàä ' ä è"ùòá øòã ïåà,ïøàååòâ ïåà,ïòååòâ ùéâøî ïåà èøéôùøòã ñàã èàä øò æà èòåå íäéà áéìåö æà èàäòâ àøåî øò èàä àìéîî ìá î øò èàä,äìåàâ éã òâø ïééà ïøòåå äçãð å"ç ìàæ ñò æà òâø ïééà óéåà åìéôà ùôð úåøéñî ïòååòâ.äìåàâ éã ïøòåå äçãð èùéð ìàæ ïééìà øò æà äðéçá éã åö ïâéåàååàá íéà èàä ñàã.íòã åö ïééæ ïëåî,êàæ òèðàñòøòèðéà à,àìô øáã à æéà ñò :åðéáø ñðééìà êéæ èâàøè'î æà øòáà,éåàø æéà ïòî åìéôà.ïééèùøàô ñàã ïòî ïò äùòî éã èéî...ïà íåìùì åðéáø åðîî ãøôðå èðééä øòáà,ïå éú à ïôøàã íéçãéðä úåîùð éã..."íéëñî êéåà ïéåù ééæ ïòðòæ øò ñàåå ì"æ ïèàè íòðåô èøòäòâ áàä êéà :åðéáø ìàîà æà,ä"ò òáàá éã ïåô èøòäòâ êéåà ò àè èàä ãéâî øòã ïåà,ìáàðøòùè ïéé ïòîå òâ ãéà à æéà øàô ïòååòâ æéà ñò,ïòååòâ áø î øàèù íéà èàä èùéð íòðéé êéìðòååòâ èàä'î ïòåå äçðî øò ïåà ïòîåðòâðééøà àé íäéà øò èàä,èæàìòâðééøà ïåà,áåèù à ïéà íéà èéî èøàôùòâðééà êéæ èàä,ïâàåå íåö æéá èééìâàáñéåøà íéà øò èàä íòãëàð à øòééæ ñéåøà íéà èæééåå øò æà ïäòæòâ èàä'î ïåà.úåáø øòñéåøâ ñàã æéà ñàåå èâòøôòâ íéà ïòî èàä øòèòôù ñàåå ïééæ èùéð æåî çéùî æà èâàæòâ øò èàä,ïòååòâ é éãö éã ïåô øòðééà øàð,ìîéä ïåô ïòîå ôàøà èòåå øò æà éàðúá øòáà,çéùîä êìî øòã æéà øò øåãä äîëñä éã ïáàä øò óøàã çéùîä êìî øòã ïééæ ìàæ øò æà ïééæ íéëñî ïìàæ íé éãö òìà,øåãä é éãö éã ïåô æéà øò,ïòååòâ àã æéà ñàåå ãéà øòã.çéùî ïééæ ìàæ øò æéà.çéùî ïééæ åö øåã ïâéèðééä íòðéà éåàø ñìà ïøòåå äìâúð ìàæ øò æà äîëñä éã ïèòá ïòîå òâ.èìééöøòã òìòèàî éáø èàä éåæà çéùîä êìî íéëñî éáø øòã èàä,åð" èâòøôòâ íéà ïòî èàä æà èâàæòâ øò èàä."?ïøòåå äìâúð ìàæ øò æà ïòååòâ íé éãö éã ìééåå" ïòååòâ íéëñî èùéð èàä øò,ïééð êéæ èâàøè øò æà,çéùî ïééæ ïñééä íäéà ïôøàã."çéùî ïééæ èùéð øò ïò ïàã,çéùî ïééæ åö ïà ñðééìà "ôì ç"ñùú äîåøú úùøô 'â íåé à"èéìù íéìùåøé à ååéøèñéîçàøî ø"åîãà "ë ìöà ïéìîåâ øå éá à"òé éñðàîá åúééðñëàá øò éö íéà øò èâòøô,íéöôç òøòééè èøàã èàäòâ.íéëñî æéà á"äòá øòã.àã ïåô ïòîòð ñòôò ïò øòðééù à ïáéì òâñéåà òìòèàî éáø êéæ èàä èàä øò ñàåå õôç òèñðòù éã,øòèëééì øòñéåøâ øò ìéåå øòèëééì íòã æà èâàæ øò ïåà,èàäòâ èøàã.ïáàä ïò êéà,ïééæ ìçåî ìàæ éáø øòã á"äòá øòã èâàæ ñàã,øòèëééì éã èùéð øòáà,äðúî à ïáòâ ò àè éáø èâàæ.æéåä ïéà àã ì éèù-øòáìéæ òèñðòù øòã.èùéð øò ìéåå ùøòãðà ñòôò æà òìòèàî,äîåãëå øòëòá à,ùøòãðà ñòôò èøéáåøô á"äòá ïòåå,èìééöøòã èàä ì"æ òèàè øòã :à"èéìù åðéáø òìòèàî éáø "äøä ïåô èãòøòâ èàä øò åö ïòîå òâðà ìàîà æéà øò æà,ò"éæ øòìáàðøòùè ï'éáø íòã ïòîåðòâôéåà èàä øòðòé ïåà,ãéà à ìéåå êéà ãéâî øòìáàðøòùè øòã íéà èâàæ.ãåáëá,èåâ,ãéà øòã èâàæ.äðúî à ïáòâ øéî èìàæ øéà æà.äðúî à ïáòâ êéà ìòåå,ìéåå éáø øòã æà,"äðúî éã ïáéåì ñéåà øéî ìéåå êéà" ãéâî øòã èâàæ ñò åàåå ì ðòù-øòáìéæ íåö ïòâðàâòâåö æéà æéà øò êéæ èééèùøàô,íéöôç òðøòáìéæ òðééæ ïâòìòâ ïòðòæ øò èàä ãéà øòù'úéáä ìòá à ïòååòâ æéà øò æà קכט

38 øòñéåøâ à ïòååòâ æéà èàèù à ïéà ïòååòâ æéà ñò èìàååòâ èùéð êéæ øò èàä éåæà,øòâøà à,øéáâ øò æà èàäòâ àøåî èàä øò ï'éáø ïøàô ïæééååàá ïéåù èàä éáø øòã ïòåå øòáà,ïìàöàá ïôøàã èòåå êéæ øò æéà èàèù ïåô ïøàôñéåøà íééá ïèìàäòâ êéî èñôåø åã,åð" íéà øò èâòøô,ïæééååàá ïòîå òâ èàäòâ èùéð ïéåù øò èàä "...?áåèù ïéà øéã åö èùéð êàæ òèùøò éã øòáà,éáø øòã íéà èâàæ,äöò ïéé ïéåù èàä øò,ìáåø 18 ïòîå ïøàô ïìàöàá åèñôøàã øòã ïòåå.èâàæòâåö èàä øò äöò ïéé èàäòâ èùéð,ôòøè ïééâ èôøàãòâ øò èàä ïòîå òâðà æéà éáø ïééâ óøàã øò ñàåå ôòøè ïãòé øàô ïèòáòâ øò èàä èøàã ïòîå òâ æéà øò ïòåå.êëå êë ïìàöàá øò ìàæ éã êéìè ðåô éåæà ùîî èùéð ðòãòâ'ë,áåèù ïéà...äùòî ééá ïééèù ïáéìáòâ æéà øò,éåæà ïòååòâ æéà ñò :åðéáø íéà èàä ñò,ïòâðàâòâðééøà èùéð æéà øò,øéè éã øò èàä,ïééà èùéð èðãàì øò æà èñàôòâ èùéð øò èàä,ïòîå ðééøà ìàæ øò æà ï'éáø íòã ïèòáòâ ìòåå èìòâ êëå êë ïáòâ øéî èñòåå åã æà,èåâ èâàæòâ ñò æà øò èäòæ ïééøà èîå øò ïòåå.ïòîå ðééøà êéà ìéôéåæà øàô øò èâàæ,ïâéèù êàñà ïééâ åö àã æéà åö èîå ñò ïòåå,êëå êë ïáòâ åö øéî åèñôøàã ïâéèù øò,èìòèùòâôà ìàîàëàð êéæ øò èàä ïáéåà øéè éã ïáòâåö èòåå øò æà øàð áåèù ïéà ïééâðééøà èùéð ìéåå...êëå êë øò èàä óåñ íåö :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä èàä øò,ïâòîøàô òöðàâ ñàã ùîî ïèòáòâ íäéà òìòèàî éáø íéà èàä.ïáòâ èìàååòâ èùéð èâàæòâ íäéà èàä òðòãéà ïééæ æéá,ò"ì ïèìàùòâ,úåìì òìà éã èéî ïâòîøàô ïééã ïåô åèñàä ñàåå.ïâòîøàô òöðàâ ñàã ïáòâòâ òååà êéæ øò èàä øò ïåà,ïáòâòâ éøåö ñàã íéà øò èàä øòèòôù äôéì à ïâòìòâ æéà ñò ìééåå æà èâàæòâ íéà èàä èùéð øò èàä íòã øàô ñðòâòîøàô òðééæ óéåà éã.ä ãö ïéé ïáòâ èðò òâ ïåô ïäòéöñéåøà èæåîòâ ñàã èàä øò :åðéáø.úåôéì ïåæ à ïòååòâ êàã æéà øò - ì"æ áø øòñà øòùè íééá ïòååòâ æéà ìàîà - øòìáàðøòùè òìòèàî éáø ïåô ïøàâðåà ïéà,ãéà à åö ïøàô åö ïòîå òâ æéà øò ïòåå èðééä - 'øòöéæàá-èåâ' à ïôåøòâ ñàã ïòî èàä èùéð ìéåå éáø øòã ïåà ñðééæ ééá êéæ èìàä øò øòáà ñàã èàä á"äòá øòã øòáà.øòèëééì éã øàð ïòîòð.ïáòâ èìàååòâ èùéð éã øàô æà ïâàæ íäéà ïòî èîå,âðàì èùéð èîòð ñò øò èàä.ïøàååòâ èëòìù ò"ì æéà òèñ'úéáä ìòá øò èâàæ,úåîëç ïéé èùéð àã æéà ñò æà ïäòæòâ ïéåù ïééæ øàð éæ ìàæ,øòèëééì éã áéâ êéà,éáø" ï'éáø ïøàô."èðåæòâ ïà èùèðåàåå øò,"çë øùéé à,äà" ïâàæ òìòèàî éáø à ïáàä ïåà èðåæòâ ïééæ ìàæ òèñ'úéáä ìòá éã æà, àæ à ïéà øòèëééì éã ïééøà è àô øò,äîéìù äàåôø.èøàã ïåô òååà èøàô øò ïåà æéà ãéâî øòã ñàåå íòãëàð âðàì èùéð èøòéåãòâ ñò ïèðàéöéìàô äðçî à ïà èîå ñò ïåà,ïøàôòâ òååà...øòèëééì à ïëåæ ééæ ïåà,æéåä ñàã íåøà ïòîòð ïåà ïñéåøâ à õéøô à ïåô èò'áðâ'òâ èàä'î?èñééä ñàåå ïøåôù éã ïòâðàâòâëàð ïòðòæ ééæ ïåà,øòèëééì ïøòééè èðåôòâ øòèëééì éã æà ïøàååòâ øéåàååòâ ïòðòæ ééæ ïåà ééæ ñàåå èùéð èñééåå øò,èð ééì øò.ãéà íòã ééá êéæ ïöðàâ ïéà èëåæòâ ïáàä ééæ.øòèëééì ïéé ïåô ïãòø ééæ ïáàä ìàøòáéà,øòìò ïéà ïåà íòãéåá ïéà,æéåä.øòèëééì íòã ïôàøèòâ èùéð ïáàä ééæ ïåà,èëåæòâ ïòåå èôòøè'î ïòåå æà èìòèùòâñéåøà êéæ èàä ñò.ì"ø íäéà ïòî èñéù øòèëééì éã íéà ééá æéà ñàã æà èñééä :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä èàä øò.õéøô íòðåô ïòîåðòâåö ïòååòâ,êòøáàô à ïòååòâ æéà ñàã,àé :åðéáø æà äøéáò à êéåà èðééä æéà ñàã,äáéðâ èôéå òâôà,èôàøèùàá ïòî èøòåå äøåçñ òèò'áðâ'òâ èôéå 'î.ñàã ïñééåå íéøçåñ òìà,õåøéú ïéé èùéð æéà'ñ íéà øò èàä ïééæ ìéöî èìàååòâ íéà èàä éáø øòã èøòäòâ áàä'ë.øòèëééì éã ïòîåðòâåö :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä ì"öæ òùè'îåçð éáø "äøä òãééæ-øòèìò ïééî ñàåå éáø "äøä æà,èìééöøòã èàä à ååéøèñéîçàøî - èàèù à ïéà ïøàôòâ æéà øòìáàðøòùè òìòèàî èâòìô éáø øò'áåìòì øòã ì"öæ éëãøî äùî éáø "ë,äùòî éã êéìè ðåô èùéð ðòãòâ'ë,ïìééöøòã ñàã äùî éáø ïòåå - íäéà ïåô èøòäòâëàð ñàã áàä'ë ïôàù åö ì"åç ïéé ïøàôòâñéåøà æéà ì"öæ éëãøî éáø ïåô ïòðòâòæòâ ïòîå òâ êéæ øò æéà,èìòâ.äùòî éã èìééöøòã íäéà øò èàä ì"öæ ò'ùèîåçð קל

39 ïáéìáòâ âéãìåù æéà ãéà øòã" èâàæòâ éáø øòã èàä øò æà è éùòâôàøà íéà ïòî èàä ìîéä ïåô,èìòâ èòåå øò ñàåå íòã èéî,áåç íòã ïìàöàá ïæåî ìàæ øéî èñàä åã ñàåå íòã èéî øòáà,øéã øàô ïèòáøà ïòååòâ ìçåî ñàã áàä êéà ïåà áåç íòã ïáòâòâðéäà èðò òâ èàä øò ïåà ïå éú ïééæ èàäòâ øò èàä à èøòäòâ áàä'ë."åúçåðîì ïòîå.äùòî òâéã'àøåî à :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä ïñééäòâ èàä øò òèàè ñ'òîàî ïééî ïåô äùòî ïà ñ'øëùùé éðá íòã,ì"öæ éøåà øãðñ 'ø ö"äøä,øòñà øòùè íòðåô èìééöøòã èàä øò,ì éðééà "äâä) ãåôéàä úåôúë øòã ïòååòâ æéà òãééæ ñðãééæ ïééî,áåðéã ã"áà,ò"éæ ïéìáåìî äæåçä ãéîìú,ì"öæ éøåà 'éøà ñçðô éáø éðá øòã "ãáà) (ãåôàä úåôúë,ãåôàä áùç ñ"çîá,à øåè,áàâåìâ á òé éáø íòãééà ïà èàäòâ èàä ì"æ øëùùé.áø øò øåè øòã ãåôéàä úåôúë íòðåô ïåæ à,(áåæòøá ïøäà éáø ïåô íéãéñç éã ïùéååö æà èìééöøòã øò èàä ïòååòâ æéà øòñà øòùè éã èéî øòìáàðøòùè éã ïâòåå ñòôò,èøàôùòâ ìñéáà,ïâéåöòâðà ìñéáà øòñà øòùè øòã ïòåå.ñðä ìòá øéàî éáø úå ãö à èøàã ïòååòâ æéà ìèòèù à ïéà ìàîà ïòîå òâ æéà øò èàä,øòìáàðøòùè ïøäà éáø "äøä ïåô ãéñç øòáà,øòñà øòùè ïøàô àéðñëà éã ïáòâòâøòáéà.èøàã ïåô ïòâðàâòâ òååà æéà ïééìà øò éã ïåà,øòãðé ïéé èàäòâ èùéð ò"ì èàä ãéà øòã øòã - ïééæ øéëæî êéæ ïòîå òâðééøà æéà òè'úéáä ìòá øàô èìòâ êàñà ïòîòð êàã èâòìô øòñà øòùè ã" ô ïéðîë ïáòâ ïñééäòâ øéà øò èàä - úåòåùé ïôàùòâ ïåà ïòâðàâòâ éæ æéà,íéîåëñ òñéåøâ ã" ôé éæ ïòåå.øòñà øòùè ïøàô èâðòøáòâ ïåà èìòâ ñàã èìàååòâ èùéð ñàã øò èàä èâðòøáòâ ñàã èàä äøåé 'éò),ïòîòð ïòî ïò úèòåî äðúî à àìéî,ïòîòð úåùø ïà øòèìòâ òøòñòøâ øòáà (ã"ñ ç"îø 'éñ äòã.ïàî íòã ïôåø ïééâ ìàæ éæ æà ïñééäòâ øò èàä.äìòá ïòâðàâòâ æéà éæ ïåà äöò ïéé èàäòâ èùéð èàä éæ èàä ïòîå òâ æéà ïàî øòã ïòåå.ïàî íòã ïëåæôéåà èàä øò ïåà,ùéè ïôéåà ìèéåå íòã èâééìòâôàøà øò øò èàä ïàã.ìèéåå ñàã ïòðééì åö ïáéåäòâðà ïòîåðòâñéåøà ïåà,èìòâ òöðàâ ñàã èøàùòâ òååà éáø øòãåøá øòã æà òæ êéà" èâàæòâ ïåà ìáåø 18 êééà øàô è'ìòåô'òâñéåà äðùä ùàø ïéåù èàä ïøäà òñéåøâ èàäòâ èàä øò - 'øòîøàô' à ñàã èñééä øò ïåà,áåèù ïéà íéà åö ïòîå òâ æéà øò,íéñëð?äðúîá ãøòô à ïáòâ íéà ïò øò éö íéà èâòøô ñðééìà êéæ ìéåå øò æà øò èâàæ,àé æà ãéà øòã èâàæ ïééøà øò èééâ.ìéåå øò ãøòô ñòëìòåå ïáéåì ñéåà ïééâ æà ãøòô éã ïåô òðééà óéåà ïà èæééåå øò ïåà,ìàèù ïéà ïòâðéã åö êéæ èøéáåøô ãéà øòã.ïáàä øò ìéåå ñàã à èåâ æéà øùôà,ãøòô øòã à åã ïééæ æåî ñò,éáø" êéæ èìàä øòñà øòùè øòã øòáà,"?ãøòô òèééååö.øò óøàã ãøòô íòã øàð æà ñðééæ ééá åìéç øòã æéà ñàåå ïòðàèùøàô èùéð èàä ãéà øòã á"äòá øòã,ãøòô òøòãðà éã ïåà ãøòô íòã ïùéååö ïòåå ãøòô øòã" ãøòô òèééååö à óéåà ïæéååòâ èàä íòìáàøô àøàô ñàåå,òèàìá à ïéà ïééøà èøàô'î èîòð øò ïåà ãøòô íòã ïééà ïàôù êéà,áàä êéà éáø øòã øòáà."ïòîòìáàøô òìà ïåô ñéåøà êéî íòã à åã ìéåå êéà' ñðééæ ééá ïèìàäòâ êéæ èàä íééá èùéð èìàä øò æà ïäòæòâ èàä øò ïòåå.'ãøòô ïéà ïòâðàâòâðééøà éøåö øò æéà ãøòô ñàã ïáòâ.áåèù êéà ïò øùôà" íäéà øò èâàæ áåèù ïéà âéãðòééæ éã ïäòæ ìéåå éáø øòã æà,åð,"!?øòëéá òðééã ïäòæ,êòìòèòö ïåà ïøéôàô òðééæ ñéåøà øò èîòð,øòëéá,úåøèù òðòãéùøàô ïòååòâ ïòðòæ èøàã,øåöé á èìòèù øò ïåà,øòáéøà ñàã èééâ éáø øòã,ïòìñ òåå ñàåå èâòøô øò ïåà,øèù à,ìñ òåå ïééà ééá ôà êéæ?ñàã æéà âéãìåù íéà æéà øòðééà æà àéðñëà ìòá øòã èâàæ øò ïåà,ïáøàèùòâ æéà øòðòé ïåà,èìòâ ïáéìáòâ íòã ïòðàîðééà ïòðò ìàæ øò éåæà éåå èùéð èäòæ.áåç ïéåù êàã ñàã æéà éåæà áéåà" éáø øòã íäéà èâàæ íòã äðúîá øéî åèñéâ øùôà,êàñà èøòåå èùéð íòã òååà áéâ êéà íéëñî,éáø àé øò èâàæ "?ìñ òåå æéà ìñ òåå ñàã,çë øùéé íéà èâàæ éáø øòã.øèù!áåç íòã ìçåî ïéá êéà" ñéåà èôåø øò ïåà.ñðééî."áåç íòã ìçåî!áåç íòã ìçåî ïòåå,ìàèù ïéà ôàì à ïòî èøòä ìàîðééà óéåà øòã éåå ïòî èäòæ,æéà ñàã ñàåå ï å ïòâðàâòâ æéà'î èâéì ïèòáòâ øòéøô èàä éáø øòã ñàåå ãøòô æéà ñàåå,ïáéìáòâ ïééèù æéà øòãòé,èéåè ïâéåöòâñéåà?ïäòùòâ àã קלא

40 æéà øëùùé éðá øòã :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä...êòìèòèù êàñà ïéà áø ïòååòâ ïéà áø ïòååòâ øò æéà âåðòú ïéé øàô èùéð :åðéáø àã ùôð úîâò èàäòâ èàä øò...øòöòìô ìéôéåæà...èøàã ïåà íãå î àåä êøáéù åðéáø åù áå,úåøéôá åðéáø úà ãáéëå øòã èùéð ïéá êéà :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä...àã á"äòá èøòåå áåèù ïéà íòðééà åö èîå éáø à ïòåå :åðéáø...úéáä ìòá øò ïòååòâ æéà èðééä :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä?èééöøàé (ò"éæ è"åé úùåã ìòá) ñðãééæ íòã ìúñð æéà øò,øãà ùãåç ùàø áøò,àé :åðéáø.ã"ñøú èáù è"ë ïøàååòâ ïéåù æéà'ñ æà èñééä :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä.äøéèô éã ïåô øàé èøòãðåä øòáéøà íéãéîìú èðò òâ êàð áàä êéà øòáà,àé :åðéáø êàñà ïòååòâ êàð ïòðòæ ñò,è"åé úùåã íòðåô ãðé à ïòååòâ ïéá êéà ïòåå.ò éøòîà ïéà àã íéãéîìú áééì ïîìæ 'ø,ä"ò ïéøâ áééì ïîìæ 'ø,ééæ êéà ðòãòâ ñàã èàä ïèééö òðòé ïéà.êàð ïåà,ä"ò øòèëåøô ïãéà òèìà âéðééåå éåæà ïòðòæ ñò øòâàååù ø"åîãàä ïá) ïééî...êàñà ïñééäòâ.ïòååòâ :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä à"èéìù íéåáìèééè äîìù éáø ö"äøä...ì éðééà è"åé úùåã íòã êàã æéà (ì"öæ éìàäéîòñî íòã,áåø øòèðàð à æéà äîìù éáø,éàãååà :åðéáø ïèàè øòééà ééá íòãééà ïà æéà øò.ì éðééà ñðãééæ êéåà æéà æðåà ééá.(ì"æ à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä) :à ååéøèñéîçàøî ø"åîãàä 'ø ç"äøä,ãéîìú à ñ'è"åé úùåã íòã ãéà à ïòååòâ ééá ïòðòååàã èâòìô øò,ä"ò ïàîñ àåå ìéùðà øùà.æðåà ìàæ'î ïôìòä ìàæ øòèùøòáééà øòã :åðéáø åëøáå ïøàôîééäà ïåà,ò éøòîà ïéà àã äçìöä ïáàä.èééäøòèðåæòâ 18 øòáà,òðééî èùéð ïéåù ñàã æéà àìéî,øëæ ïá à "...èìòâ-äøåùá êéà íòð ìáåø...ì éðééà ïà ñ'øëùùé éðá íòã èðòæ øéà æà :åðéáø ïòååòâ æéà øëùùé éðá øòã,äùòî à èøòäòâ áàä'ë òñéåøâ èàäòâ èøàã èàä øò ïåà,ùèà ðåî ïéà áø éã øàô è'øñî'òâðééà íéà èàä'î æéá æà èò' ñô'òâôà íéà ïáàä ééæ ïåà,úåôéãø,òãøòäàá íäéà èòåå'î ïåà,èàèù ïåô ñéåøà íéà èôøàåå'î!õåîù ïöëà ïáòâ ïòååòâ èøàã æéà...úåîëç ïéé ïòååòâ èùéð æéà ñàã æà ïåèòâ ééåå øòééæ íéà èàä ñò,ùèà ðåî ïéà ãéà à êéæ ïåà ïòâðàâòâ øò æéà,ï'éáø íòã ïñééîù èòåå'î ïéà ïòâðàâòâôéåøà æéà øò ïåà,ìùèé òá à ïåèòâðà æéà øò ïåà,áø æéà øò æà èâàæòâ ïåà æéåä èàèù ïåà ïòîåðòâ íéà ïáàä éæ.ùðåò íòã ïòîòð ïòîå òâ íéà ïáàä ééæ éåå éåæà ïñéîùòâôà íéà ïáàä ééæ.èò' ñô'òâôà èàäòâ.õåîù éã ïòîå àá ïëàð ïòâðàâòâñéåøà æéà øò ïòåå éðá íòðåô áåèù íåö ïòâðàâòâøòáéøà øò æéà æéà øëùùé éðá íåö ïòîå òâðà æéà øò ïòåå,øëùùé ïâàåå ïôéåà ïééâåöôéåøà èééøâ ïòðàèùòâ ïéåù øò øòã ïòååòâ æéà éåæà ìééåå,èàèù ïåô ïøàôåöñéåøà ïåô ïøéôñéåøà ïåà ïñééîù íäéà èòåå'î æà ñô êéæ èàä øò ïåà ïòîå òâðà æéà ãéà øòã.èàèù, òååà èøàô éáø øòã øòãééà ïòðòâòæòâ èìàååòâ íéà èàä øëùùé éðá øòã ïåà ïòîå òâðà æéà øò ïòåå êéæ èàä ãéà à ùâåøî øòééæ ïøàååòâ øò æéà ïäòæòâ åèñìéåå ñàåå" íéà øò èâàæ.íéà øàô ïñééîù èæàìòâ."?øòãðé,íéîé úåëéøà,úåøéùò,ïèòáñéåà êéæ êéà, òååà èöòé êàã èøàô éáø øòã" ãéà øòã èâàæ ïòðò êéæ ìàæ êéà æà èééö ïéé èùéð èöòé áàä ñàåå,ïëàæ òìà éã ïæàìøòáéà ìàæ éáø øòã,ïìòååñéåà íòã ï éùëàð êéà êéà ìòåå ïôøàã èùéð ìòåå êéà "...ï'éáø çéèáî øéã êéà ïéá!?éåæà" øëùùé éðá øòã íéà èâàæ..."ïëàæ ééøã òìà à"èéìù ãùàéååé î ø"åîãàä øéëæäå ãåàî åéìò äù å åìâøá íéù íéøåñé ò"ì ìáåñ àåäù äëéìää "ôì ç"ñùú äîåøú úùøô "ùøò à"èéìù ãùàéååé î ö"äâä ø"åîãà "ë ìù åøå éá קלב øòâéìééä øòã èáéåìòâ?ïúåçî øòã ñòôò èëàî ñàåå :åðéáø :ãùàéååé î ø"åîãàä.íåé íåé 'ä êåøá,øòôòùàá

41 øòã,áø øòæééø øòã,ééøã òìà,àé :åðéáø ìúñð ïòðòæ áø øòöéìøàâ øòã ïåà,áø øò'áåáàá 2. ùãåç ùàø ïøàååòâ ïåô ïéðò ñàã àã êàã æéà øãà 'æ éáâì :åðéáø æéà åðéáø äùî,(á á úåîù) íéçøé äùìù åäðôöúå 'éò) äøåú ïúî ïîæ øàô íéùãç ééøã ïøàååòâ ïøéåáòâ óéåà èâééìòâ òååà ñàã èàä'î,åäðôöúå,(.áé äèåñ,åæ àøáñ áúëù æ"é 'éñ õ"áòé úìéàù ú"åùá 'éò).íéçøé äùìù åúãéì äúéä àöîð úøáåòî äðù äúéä àìù íù 'îâá ã"î åúåàìã åúúéî úéðòú íâ ë"à,äøåú ïúî ïîæ íãå íéùãç äùìù äùî ìù,äøåú ïúî éðôì íéùãç 'âá ø äæ ïîæ òåá ì åðì ïéà äæ ïîæá äéäù ïééî -.(ù"ééò â"ñ ïîéñ ç"åà ñ"úç ú"åùá åéøáã àéáäå,ù"ééò òîåî ïééî ïòåå :ãùàéååé î ø"åîãàä ì"öæ íàèùøòáìàä ãåã éáø ö"äâä) æéà éæ -,øåðù ø"åîãàä ñ'ðèàè èàäòâ äðåúç èàä øòèñòååù (áåðàùé î (ì"öæ ïåéö úùåã ä) ñ'áø øò'áåáàá íòã ïøàååòâ êéæ áàä êéà.äðåúç éã óéåà ñèìàîòã ïòååòâ êéà ïéá èàä øò,áø øò'áåáàá íééá èðòâòæòâ ñèìàîòã éã.ïòååòâ áø î øòééæ êéî,øàé øåáéò ïà ïòååòâ êéåà ñèìàîòã æéà ñò êéî øò èàä.ïåùàø øãà ïòååòâ æéà äðåúç ïéà íéøåô ñéåà èäòæ ñò éåæà éåå èâòøôòâ ñèìàîòã - èàèù òðøòãàî à ïòååòâ êàã æéà ïòéåå - ïòéåå íééç éáø ö"äâä åð æ ìöá ïòéåå øéòá äáøä ääù à"èéìù ø"åîãàä).(èàèùèìàî ïåàâä ì"öæ íçåøé çöé æéà ïòî?ïãééæ ïééî ééá èñééä ñàåå èâàæòâ êéà áàä.çîùî øòééæ êéæ...ïòéåå èùéð êàã æéà ïãééæ ïééã ééá" èâàæòâ øò èàä à ïééæ èñìàæ åã' æà ïùèðåàååòâðà ïàã êéî èàä øò..."íéãéñç ïùéååö ãéñç äîìù éáø ø"åîãà ïåæ ïøàô èìééöøòã ñò áàä'ë ïòåå èâàæòâ øéî øò èàä,éäàã áø øò'áåáàá øòã ì"öæ.ïøàååòâ íéå î æéà äëøá éã æà úåøéôá à"èéìù åðéáø "ë åãáëå 2 מסופר שפ"א ישבו הני שלשה צדיקים ביחד ודברו ביניהם כי טוב להסתלק ביום שאין אומרים בו תחנון, ובתוך השיחה אמר הרה"ק מבאבוב: "דער זיידע האט זיך זעהר גוט אויסגערעכנט" כי מרן הדברי חיים זי"ע נפטר ביום כ"ה ניסן שממילא לא אומרים תחנון, הוא ידע, אבל אנחנו לא יודעים, אבל לכה"פ טוב בראש חודש, וכך הוה ששלשתם נסתלקו בר"ח, הרה"ק מקרייז נסתלק בר"ח אב, והרה"ק מגארליץ נסתלק בר"ח אדר, והרה"ק מבאבוב נסתלק בר"ח תמוז. קלג êàã èééèù'ñ!?ïééâ ñàã øòååù æéà'ñ,éåæà :åðéáø úøåúá 'íéëìåää' êøã éîéîú éøùà ('à è"é íéìäú)...çéùî ïâò ïééâ åö çë ïáàä óøàã'î...!?'ä èìàååòâ øòééæ èìàåå êéà :ãùàéååé î ø"åîãàä íéøåñé éã øòáà,ìåãâä ã"îäéá ïéà ïòðòååàã ïééâ ñàã êéåà ììëá ïòîå ñàã,ïâéèù éã ïééâôéåøà...ò"ì ìàæ øòèùøòáééà øòã...ð"éñî ïåô áöî à èðééä æéà èøòåå'î.çëá ïéá êéà éö èùéð ñééåå êéà,ïôìòä éàãååà.çë ïáòâ ìàæ øòèùøòáééà øòã :åðéáø,çë óòéì ïúåðä :ãùàéååé î ø"åîãàä.øòâðåé èùéð êàã ìá ì åøáòù,å"éä íéøåçáä åéãëð ìò åðéáø ìàùå íåìù úëøá øãà ùãåç ïéåù êàã æéà ñò :ãùàéååé î ø"åîãàä äçîùá ïéáøî,øàé øåáéò ïà êàã æéà øàé ééä,'à.øãà ïèìòôàè à ïéà 'æ éã :à"èéìù éëãøî çöé íééç éáø ö"äâä åðá øãà ïéà êéåà èøéôòâðééà ïòååòâ æéà úåùøã øãà?'à øàð,äùøã éã ìàîðééà èâàæòâ øàð èàä'î :åðéáø ïâàæ ïâòìô ñàåå íéðáø òùéøàâðåà éã.'á øãà ïéà.'á øãà èâàæòâ øàð ïáàä úåùøã øòèðòð éåå èâàæòâ èàä'î :ãùàéååé î ø"åîãàä.çñô åö ïåà ïñéð åö øãà ïéà êéåà ïòî èìàä åðéáø äùî ïåô èééöøàé éã.'á òãééá ïèìàäòâ ñòìà ïòî èàä íéãéñç ééá :åðéáø...ñòìà,ïèééöøàé éã ééñ,ñòìà,ñ'øãà ïòî èàä èééöøàé ñøò'áåìà íòã :î"éçøâä øèôð æéà øò æà ïòâðòøá ééæ,éðù øãà ïèìàäòâ æéà àìéî,éðù øãà ïéà,øàé øåáéò à ïéà ïøàååòâ øùò øôñá) èâðòøá êòì'øùò éã ïéà.éðù øãà èééöøàé éã (èñòøà åáî ì"öæ øòâøòá ìàøùé ø"âäì úåùåã 1. éåæà øò êàã æéà øãà ùãåç ùàø :ãùàéååé î ø"åîãàä à ïåô àìô à éã àîúñî òåãé æéàñ.èééöøàé ñ'áø øòöéìøàâ íòã,ïåðçú ïâàæ ïâòåå äùòî.äùòî 1 על מצבת הרה"ק מקאלוב זי"ע נחרת בזה"ל: ויאסף אל עמיו אל מערת קברו אשר לו ביום ז' אדר שני שנת תקפ"א לפ"ק.

42 ,íéúîä ìò íéðòùð íééçä æéà ïôâ,éåæà æéà'ñ :åðéáø ìò íéðòùð íééçä æéà'ñ ìééåå ïôâì åìùîð ìàøùé æéà'ñ êîåñ êéæ æéà ïòî,êéåà æéà ñàã,(á åì àø éå ø"î) íéúîä...úåáà úåëæ óéåà àáè àúáù úëøááå íåìùá åðéáø åðîî ãøôðå êàã æéà ñàã,úåøéô òèåâ :ãùàéååé î ø"åîãàä.ïáàä åö óøàã ãéà à ñàåå.(à ãî äáø úåîù) ïôâì åìùîð ìàøùé :åðéáø èôìòä øòùøòáééà øòã æà :ãùàéååé î ø"åîãàä ïåèòâôéåà ñòôò ïòî èàä úåøéô òèåâ èàä'î æà.ãéà à ïåô úéìëú øòã æéà ñàã,èìòåå éã óéåà "ôì ç"ñùú äîåøú úùøô "ùöåî à"èéìù ãùàéååé î ö"äâä ø"åîãà "ë ìöà ïéìîåâ øå éá à"òé ìàåé úéø á åúéðñëàá ãéà íòã øàô èâàæòâ øò èàä ñèìàîòã,úåòéáèî øàð èàä ãéà øòã,òáèî à ïùèðòá èòåå øò æà ïåô èùèðòáòâ ïòååòâ æéà ñàåå òáèî ïééà èàäòâ òáèî éã ïáòâòâ øò èàä,øò'èåöðàì ì'øæòìà éáø íäéà áø øòæðàö øòã èàä.áø øòæðàö ïøàô à ïáòâ øéã ìòåå êéà,òáèî éã øéî áéâ" èâàæòâ ïòîåðòâ èàä øò ïåà."íòã èàèùðà òáèî òèééååö.ïùàè òìà ïéà èâééìòâðééøà ñàã ïåà òáèî éã :à"èéìù éëãøî çöé íééç éáø ö"äâä åðá ïéà æà èâàæòâ èàä áø øòæðàö øòã æà èìééöøòã'î.ñøòîò èéî íéîù úàøé ïôòù ïòî ïò áåðéã èàä ì"öæ øòðøàîà ì' éæééà éáø "äøä :åðéáø éã, éæééà ú"ø æéà 'à éã,ã"çà èøàåå ñàã æà èâàæòâ 'ø óéåà ãåã æéà 'ã éã ïåà,áø øòæðàö øòã,íééç 'ç øàô èâàæòâøòáéà ñàã èàä'î ïòåå.øò'áåðéã ì'ãåã èàä øò àìéî" èâàæòâ øò èàä øò'áåðéã ì'ãåã éáø øòáà,àéù ïéé èùéð êéà áàä óåñ íåö èâééìòâ êéî...!?èùøò íåö èâééìòâ êéæ øò èàä ñàååøàô...êòìèøòåå ïâàæ èâòìô øò :ãùàéååé î ø"åîãàä íééá,æðàö ïéà ïòååòâ æéà øò'áåðéã ì'ãåã éáø :åðéáø ãáëî èìàååòâ èàä øò ïòåå æà ïòååòâ æéà íééç éøáã ïéà íäéà ééá ïòðàèùòâðééà øò æéà ãáëð ùéà ïà ïééæ.äëåñ éã æéà èééö éèù à æðàö ïéà ïòååòâ æéà ì'ãåã éáø ïòåå.äëåñ éã ïéà íééç éøáã íééá ïòðàèùòâðééà ò àè øò øò æéà ïøàô òååà èìàååòâ ïéåù èàä øò ïòåå èâòøô,íééç éøáã íòðåô ïòðòâòæòâ êéæ ïòâðàâðééøà ñàååøàô, òååà ïéåù èøàô øò ñàååøàô íéà øò?àã êééà èìòô ñàåå,ìñéáà êàð àã èùéð øò èáééìá.àã èåâ êééà æéà'ñ,äëåñ éã ïéà ò àè øéî õéæ êéà" ì'ãåã éáø íéà èâàæ äô ä..."úåô ä éã ïéåù èëàî ïéöéáø ïééî øòáà,íééçì :êøéáå ïééäå úåðåæîä ïî íòè åðéáø.ãéîú úåçîù óéåà ïäòæ êéæ øéî ìàæ'î,íééçì øéà,íåìùìå íéáåè íééçì :ãùàéååé î ø"åîãàä. ãö ìàåâ úàéá ãò äëåìî éã ïøéô èìàæ 'ø ãéâðä éðáøä àéðñëàä ìòáì åðéáø ìçéàå óëéú,ìàøùé 'ø íééçì" :øòâøòáãìàâ ìàøùé." äëøá íëç ãéîìúì ð"áãç à"èéìù íéåáìèééè àôéì éáø ö"äâä åðéáø "ë ìù åðúåçîå,ãùàéååé î ø"åîãàä åö êéæ èøéô'î, "ùöåî êàã æéà'ñ :à"èéìù ïòîå òâ ìàîà æéà ãéà à,äùòî èìòâ à ïìééöøòã íäéà èàä øò ïåà,øò'áåðéã ì'ãåã éáø "äøä åö èàä,ïáòâòâ íéà øò èàä,èìòâ íåëñ à ïèòáòâ øòã ïåà æðàö ïéà ïòååòâ æéà øò æà èâàæòâ ãéà øòã íäéà èàä,øòî êñ ïáòâòâ íéà èàä áø øòæðàö èàä,"øòî ïáòâòâ øéã áàä êàé" èâàæòâ ì'ãåã éáø øéî èàä áø øòæðàö øòã,éáø ïééð" èâàæòâ ãéà øòã."øòî ïáòâòâ èàä áø øòæðàö øòã" èâàæòâ ì'ãåã éáø íéà èàä,òèàìá íäéà ééá æéà èìòâ æà èòáøàòâñéåà éåæà êéæ,èòáøàòâñéåà éåæà èùéðëàð êéæ áàä êéà øòáà,òèàìá êàñà ïáòâòâ øéã èàä áø øòæðàö øòã.èìòâ ïáòâòâ øéã áàä êéà øòáà ñìà ïòî èàä æðåà ééá :ãùàéååé î ø"åîãàä ïòåå,'êàé' èâàæòâ èàä'î æà ãðé ñìà èñåàååòâ æà èøòäòâ êéà áàä øòäà àã ïòîå òâ ïéá'ë.'êéà' èâàæ'î.'êàé' ïâàæ ïòî èâòìô ïòéöéìàâ ïéà :åðéáø à æà èìééöøòã ìàîà èàä øòååù øòã :àôéì ø"âä éáø ïåô òáèî òèùèðòáòâ à èàäòâ èàä ãéà íåö ïòîå òâ æéà øò ïåà,øò'èåöðàì ì'øæòìà ïùèðòá ïèìòæ èâòìô áø øòæðàö øòã.áø øòæðàö קלד

43 èùéð èàä øò æà èøòôèðòøàô êéæ èàä ì'ãåã éáø,ìèøòåå à èëàîòâ øàð èàä øò,èùéðøàâ èðééîòâ.ï å ðà èìàååòâ èùéð íäéà èàä øò øòáà êéæ èàä ïøàôòâ òååà æéà ì'ãåã éáø ïòåå úáù êàð æà ïòðàèùøàô øò èàä,èééøãòâøòáéà ïâàåå øòã øàô êéà" èâàæòâ øò èàä,äãô ä ïà àã æéà ñò æéà øò."áå éæã ïéé ïøàô éøåö æåî êéà,íééäà èùéð øò æà ì'øæòéìà éáø øàô èâàæòâ ïåà ïòîå òâ éøåö.ïééæ ñééôî ìéåå øò ïåà ïòîå òâ éøåö æéà êéà áàä ñàã" èâàæòâ áø øò'áå éæã øòã íéà èàä ñàã èùéð ïòåå...íéòøåë ïìàô èòåå øéà æà èñåàååòâ úáù õðàâ äæâåø à íéà óéåà èàäòâ èàä øò ñàåå éôìë ñàã âàæ'ë."ïáéìáòâ èùéð ìãðééá õðàâ à èìàåå øò'áåðéã ì'ãåã éáø æà èñòåîùòâ èàä'î ñàåå íòã.êòìèøòåå ïâàæ èâòìô ïééæ êéæ èàä éãö øòãòé :ãùàéååé î ø"åîãàä.'ä úãåáò ïéà êøã ïéé ïâàæ èùéð èâòìô áø øòæðàö øòã :åðéáø.èñðøò øòééæ ïòååòâ æéà æðàö ïéà,ìèøòåå,ìèøòåå à ïâàæ èðò òâ íäéà ïòî èàä èàä ìàîà êéåà øòáà,ìèøòåå à ïøòä èðò òâ ìàîà èàä øò.ìàîòìà èùéð èéî ïà êàã êéæ èáééä æðàö :ãùàéååé î ø"åîãàä.à"ö é"ðãà ä"éåä ïôéåà íéùð úåîù ïéà èáééøù íééç éøáã øòã :åðéáø éã ïåà,ä"éåä íù ïåô æéà 'ä éã æà,à"ãðéä ïòîàð.êàæ à ïåô àìô à.é"ðãà íù øòã æéà úåéúåà òâéøáéà íåìùá åðéáø åðîî ãøôðå éæ ìééåå ïâøàá ïééâîåøà ïéåù óøàã éæ,ïâøàá ïåùìî.èìòâ ïéé èùéð ïéåù èàä áø î øàèù øòééæ íäéà èàä íééç éøáã øòã.ïòååòâ êàã ïòðòæ øòãðé òøòæðåà :ãùàéååé î ø"åîãàä.áåðéã ééñ æðàö ééñ,ä"á,êòì éðééà òèìòôàè "ãéåã" ïáéøùòâ êéæ èàä øò'áåðéã ì'ãåã éáø :åðéáø ïòî èàä ïòååòâ èðåæòâ èùéð ò"ì æéà øò,'é à èéî.'é à ïáòâòâåö íéà à èéî ãéåã ïáéøùòâ èééèù íéîéä éøáã ïéà ê"ð ïéà íäéà.'é à ïà ãåã ïòî èáééøù êéìðòååòâ øòáà,'é.äìåâñ à øàô 'é à ïáòâòâåö ïòî èàä ò"éæ øëùùé éðá øòã øòèàô øòã ñàã èàä àîúñî.'é íòã ïáòâòâåö èàä òãééæ øò'áåðàùé øòã :ãùàéååé î ø"åîãàä èàä øò ïòîòåå êàð èùéð ñééåå'ë,'ãåã' ïñééäòâ êéåà.ïñééäòâ éåæà èàä ì"æ òèàè ïééî êéåà,ïñééäòâ úáù à óéåà ïòååòâ æéà øò'áåðéã ì'ãåã éáø :åðéáø ïéà ïòååòâ æéà ñò,ì'øæòéìà éáø "äøä ééá áå éæã ïéà èàä'î æà âäðî à ïòååòâ æéà èøàã,ïëàåå ééøã éã åîù" äðùä ùàø ïåô èééô íòã ùéè íééá ïòâðéæòâ.áå éæã ïéà âäðî øòã ïòååòâ æéà éåæà,"íéøàôî èàä èééô íòã èâðéæ'î éåå ïäòæòâ èàä ì'ãåã éáø ïòåå æéà ñàåå ïëù ïééæ åö ìèøòåå à ïôåøòâðà êéæ øò...!?íéòøåë ïìàô êéåà èééâ'î éö,íäéà ïáòð ïñòæòâ øò èàä èøòäòâ ñàã èàä áø øò'áå éæã øòã ïòåå øòééæ íéà èàä ñò,äãô ä òñéåøâ à øòééæ èàäòâ.íéâäðî ñ'ðèàè íòðåô æåç èëàî'î æà,ïåèòâ ééåå "ôì ç"ñùú øãà 'æ äåöú úùøô 'ã íåé å"éä øòéåðøéè íøîò 'ø ç"äøä ïá ìù äìéî úéøáá íééçì úáéñîá ìàéøèðàî áì áèé ìä õ"îåã à"èéìù øòéåðøéè íçðî äùî éáø ö"äâä åéáà åçëð "äáéùéá î"ø à"èéìù ïäà ãåã éëãøî éáø ö"äâäå áø ïøòåå èìàååòâ øàèù èàä ò"éæ íééç éøáã øòã øàèù íéà èìàåå ñò æà èâàæòâ èàä øò.áåìà ïéà.'ä úåãáò åö ïòîå òâ õéðåö áì áèéé øòã ïòåå æà èâàæòâ èàä øò :ã"îøâä èìàåå áåìà ïéà øò ïåà,ìòäéà ïéà áø ïòååòâ èìàåå.äðéãî à ïòååòâ äðéãî éã íòã óéåà èâàæòâ èàä áø øòãàñàð øòã :åðéáø éøáã íòã ïòîòðôéåà èìàååòâ èùéð èàä'î ñàåå ïòåå,úåîäá òùéøàâðåà" áåìà ïéà áø ñìà íééç ïòåå èìàåå,áåìà ïéé ïòåå èîå áø øòâéìééä øòã קלה ìç èééöøàéäù ì" åöæ áåìà î "äøä ìù ' ä ïåéöäî åøáã íåéá åá æéà'ñ,âéøòäòâ ïééèù èùéð èøàã ïò 'î :åðéáø ïåà,ïâéèù ôàøà èééâ'î åàåå ìäåà àæà êàð àèùéð à æéà'ñ,ìäåà íòðéà ïâéåáòâðééà ïééèù óøàã'î èøàã ïòééâ ïãéà óðéô íéå íå î ïééì à.àìôå àìôä øòáìàä à ïåà äøòî òáìàä à æéà ìäåà øòã.ïééøà.ïéðá øéî èàä áåìà ïéé ïòîå òâðà øàð æéà'î ïòåå.éåæà æéà ìäåà øòã ñàååøàô èøòãðåàååòâ âéãðòèù

44 ñ'éáö úøèò íòã æà èìòåå éã èìééöøòã éåæà éæ ïåà,áåìà ïéà çñô óéåà ìàîà ïòååòâ æéà øòèëàè øò ïåà ïòðòååàã ïëàð êéæ èîéåæ øò æà ïäòæòâ èàä ìàîðééà óéåà,øãñ íåö ïòîå òâðééøà êééìâ èùéð æéà à èéî õéøô à ïòîå òâðà æéà ñò éåå ïäòæòâ éæ èàä ïòâðàâòâñéåøà æéà áø øò'áåìà øòã ïåà,òè'öéøô èàä øò,èôàëòâîåøà ééæ èàä øò ïåà ééæ åö ïòâðàâòâ òååà ïòðòæ ééæ ïòåå ïåà,ééæ èéî èãòøòâ.øãñ íåö ïòîå òâðééøà øò æéà ïøàôòâîééäà æéà éæ ïòåå...ïäòæòâåö ñðéåæà èàä éæ ùîî æéà éæ æà,øòèàô ïøàô èìééöøòã ñàã éæ èàä úøèò øòã èàä.øãñ ïøàô ïòååòâ æéà ñðéåæà, ðàø ïòðòæ åðîà äøù èéî åðéáà íäøáà" èâàæòâ øéà éáö..."ïòååòâ èøàã ïòååòâ äëåæ êéåà êàã èàä éæ :ìàéøèðàî õ"îåã éæ ïòîòåå èñåàååòâ èùéð øàð èàä éæ âàèééøô ìàîà èàä íééç éøáã øòã,ïäòæ åö...èäòæ :åðéáø ïåà,èðàä éã ïéà ùåãé åö ñåë íòã ïòîåðòâ ñèëàðåö íòã ïòâðéæ åö ïáéåäòâðà øò èàä ìàîðééàôéåà úåòù (...úåìâ úåìâ ìò äòåðúä) ïåâéð ñ'áø øò'áåìà éã ïòâðéæòâ ïåà è'çî'øàô ïòðàèùòâ æéà øò,úåëåøà,ïéãä àîìòá àìù æéà øò æà ïäòæòâ èàä'î,äòåðú òðòé ïéà,ïòðòøáåöñéåà ïáéåäòâðà ïáàä èëòì éã ïòååòâ æéà èðòøáòâñéåà ïáàä èëòì éã æà èééö ïééæ ïåô èôàëòâôéåà êéæ øò èàä ìàîðééàôéåà.ì ðåè ïòðòøá èëòì éã æà ïæéååòâ íäéà ïòî èàä.úå éáã ïáééìá ïìòåå èëòì éã æà èâàæòâ øò èàä,ñéåà ïéåù.äåä êëå,ïòðòøá ééá,êàæ òèôà ïà øòééæ ïòååòâ ñàã æéà æðàö ïéà ìàî êàñà êéæ øò èâòìô äøåú éã êàð úåãåòñ ùìù ôà ïèéî èééö òâðàì à ïöéæ ïåà,ï'úå éáã'øàô éåæà åéúåúôù ïòååòâ æéà ñò æà ïäòæòâ èàä'î ïåà,ôàøà.ïéùçøî øòðéé ìééåå,'äøåú òìéèù éã' ïôåøòâ ñàã èàä ïòî êàã èàä'î,èâàæ øò ñàåå èñåàååòâ èùéð èàä.èøòäòâ èùéð æéà øò ïåà,àã èééèù øò,ùèðòî à ïäòæòâ èàä'î èàä'î éåå àìô à!ïäòæòâ ñàã ïáàä ïãéà...!ìîéä ïéà!ïáòìèéî èðò òâ ñàã êàð ïòîå òâîééäà æéà øò ïòåå ïòååòâ æéà ìàîà øò ïòåå,èòôù øòééæ ïòååòâ ïéåù æéà úåãåòñ ùìù øòã ïåà,ïéîøòñá ïéà áø ïòååòâ áø øòååàðéù øòã øòã ïåà,ùàðàð ïéà áø ïòååòâ èìàåå áø øòöéìøàâ òèééååö à ïéà áø ïòååòâ èìàåå áø øò'áåðàùé ïòåå èìàåå íéðô àøàô ñàåå,èàèù òùéøàâðåà."èàäòâ ïøàâðåà åúùî øàèù èàä íééç éøáã øòâéìééä øòã òùáéä ïòååòâ æéà ñàã.áåìà ïéà áø ïééæ åö ïòååòâ.áø øò'áåìà íòðåô úå ìúñä ïëàð øàé ïéåù æéà áø øòáåìà øòã :ìàéøèðàî õ"îåã.à"ô ú ïøàååòâ ìúñð éãöä "äàø øòã ïòååòâ êàð æéà ñèìàîòã :åðéáø.ïòååòâ íéëñî èùéð èàä øò ïåà,ì"æ ùéô á òé 'ø,íåìùìå íééçì" :ìàéøèðàî õ"îåãì åðéáø êøéáå."úçðå úåçîù êàñà äùî êéåà èðééä êàã æéà ñò :ìàéøèðàî õ"îåã.èééöøàé ñ'åðéáø ìòá øòã ïåà,øãà 'æ ìàîà ïòååòâ æéà ì"æ ï'éáø íééá íäéà èàä,ò"åîù êàð ùéã èâàæòâ èàä äìéôú äìéôú ìòá øòã èàä,"?åð" èâòøôòâ éáø øòã."øãà 'æ æéà'ñ" èâàæòâ "...!?äéä éáø åðéáø äùî íâ" èâòøôòâ éáø øòã èàä èàä (áåìà ã "äàø) ì"æ ùéô á òé éáø ãéñçä :åðéáø èàä øò,áø øòáåìà íééá íéàìôð íéøáã èàäòâ.íéàøåð íéøáã ñòôò,ìàøùé õøà ïéé ïâàøèòâ íéà èàäòâ èàä øò ïåà,øùåò øòñéåøâ à ïòååòâ æéà øò øò.ùåã ä íù ìòá íòðåô íéîé úåëéøà óéåà äëøá à.øàé èøòãðåä øòáéà äøéèô éã ééá ïòååòâ èìà æéà ìàæ áø øòæðàö øòã æà èìàååòâ èùéð èàä øò.ïòååòâ æéà éåæà,áåìà ïéé ïòîå øòñéåøâ à åúð æ úòì ïòååòâ æéà áø øò'áåìà øòã.èéåä éã óéåà óåâä éøåñé ïèéìòâ èàä øò,íéøåñé ìòá.ùåáìî ïéé êéæ óéåà ïèìàä èðò òâ èùéð èàä øò íòã ïéà ïäòæòâ íéà èàä ñàåå íé éãö éã ïåô øòðééà íãà éåå æéà øò æà è åøãòâñéåà êéæ èàä áöî.àèçä íãå ïåùàøä,ïáéøùòâ ïééìà êàã øò èàä äáéöî éã :ã"îøâä äéä" çñåð øòðòâééà ïééæ ïòååòâ êàã æéà ñàã."éãåäé øòëéìøò."óãä ìò ãåîìì ìåëé äéäå" êéåà :åðéáø ïúåçî à ïòååòâ æéà øò.íéàìôð íéøáã êàã èâàæ'î íòãééà ïà ïòååòâ æéà ïäåæ ïééæ,ì"öæ éáö úøèò ïèéî.áåùèéãéæ ïéà קלו

45 íéëñî èùéð èàä øòèåî éã.êéæ êàð "êìîéìà" èàäòâ éåæà èàä êìîéìà 'ø éáø øòã øòáà,ïòååòâ.ïìéåôàá 'ø éáø øòâéìééä øòã...êàæ òèðàñòøòèðéà à æéà'ñ øò,ïñééäòâ éåæà ïãòé øàô èùéð èàä øò...êìîéìà èàä øëùùé éðá ïøàô øàð...èñåàååòâ éàãååà èàä.ïñééäòâ éåæà øò òîàî éã åö úåðòè èàäòâ èàä øëùùé éðá øòã ïåà,êìîéìà 'ø ï'éáø íòã èâìàôòâ èùéð èàä éæ ìééåå øò èàä,"êìîéìà ùøòä" ïáòâ ïñééäòâ èàä éæ ïåà,(êìî) êòìééî ïéé èùéð æéà ùøòä à" èâàæòâ ïòååòâ ùéâøî èàä øò,"ùøòä ïéé èùéð æéà êòìééî éåå ïòååòâ øò èìàåå 'êìîéìà' ïòåå èñééä øò ïòåå æà...ò"éæ êìîéìà éáø à ìòîù 'ø éáø øòã êéåà æà èðàñòøòèðéà æéà ñò èàä øò.ïòîàð à øòáéà úåðòè èàäòâ èàä êéøàî èùéð èàä øò ïåà,"à ìòîù ìàåîù" ïñééäòâ ïééæ ééá øàé 52 ïòååòâ èìà æéà øò ïòååòâ íéîé øàé 52 ïòååòâ èìà æéà àéáðä ìàåîù êéåà.äøéèô íòã óéåà úåðòè èàäòâ èàä øò ìàåîù'.äøéèô éã ééá ïáòâòâ ïòîàð à íäéà èàä'î ñàååøàô ïòåå èñééä øò ïòåå æà èâàæòâ èàä øò,'à ìòîù.øòëòä êñ ïòååòâ øò èìàåå ñðééìà 'ìàåîù' à ìòîù æéà éåæà" åùã úååðòá èâàæòâ øò èàä..."à ìòîù ïáéìáòâ æéà ñò ïòåå,äùòî à ïòååòâ æéà áø øòååàðéù íééá,øòâøòáöøòåå úçôùî ééá ìâðéà à ïøàååòâ ïøéåáòâ íòã ïâòøôåöðà íàøâòìòè à è éùòâ ïòî èàä æéà,ïáòâ ìàæ'î ïòîàð àøàô ñàåå áø øòååàðéù à áø øòååàðéù íòã ïâòøô ïòâðàâòâðééøà ïòî åö èééö êàð æéà'ñ æà èâàæòâ øò èàä,ïòîàð êàð ïåà âàè ïééà èôåèùòâ øò èàä éåæà.ïøòôèðò,"éðéîùä íåéá éäéå" ïøàååòâ æéà ñò ïòåå æéá,âàè à ïòî æéà,úéøá íòã ïëàî èôøàãòâ èàä'î ïåà øò èàä,áø øòååàðéù íòã ïâòøô ïòâðàâòâðééøà øòèééåå øò èàä éåæà,ïòðòååàã ïëàð ïòîå ïñééäòâ.ïòååòâ äçãî èâàæòâ ïåà ïòîå òâðééøà æéà ìàåù øòã ïòåå æéá ïåà,úéøá øòã ïéåù æéà èðééä æà áø øòååàðéù ïøàô èâàæòâ áø øòååàðéù øòã èàä,äáåùú ïáàä æåî'î åàåå ïåô,äîùð ùøåù ïèéî ïãðéáøàô æéà ïòîàð à" ìîéä ïéà ìééåå?ïáòâ åö ïòîàð ïëìòåå ïòî èñééåå èøòãðåàååòâ êéæ øò èàä øòâééæ íòã ïäòæòâ èàä íäéà ïòî èàä,ïøàååòâ èòôù éåæà æéà ñò ñàååøàô ïòîåðòâ 'äøåú òìéèù éã' èàä èðééä æà èâàæòâ.âðàì øòééæ òìéèù éã' ñàã èñééä ñàåå' èâòøôòâ øò èàä ïééìà íéãéñç éã êàã ïáàä ïòîàð øòã -.'?äøåú úåãåòñ ùìù éã êàð æà èâàæòâ ïòî èàä - ïáòâòâ.'äøåú òìéèù' éáø øòã èâàæ äøåú òìéèù æéà ñàã" èâàæòâ áø øòæðàö øòã èàä ïâéìééä ïéà úå éáã!úå éáã æéà ñàã!?äøåú."!øòôòùàá èìééöøòã øò èàä ì"æ ïèàè íòðåô èøòäòâ áàä'ë íåìù éáø "äøä ïãééæ íòðåô èøòäòâ èàä øò æà æéà ìâðåé à ïòååòâ êàð æéà øò ïòåå æà,ò"éæ ì'øæòéìà.íééç éøáã øòã øòèàô íòðåô ùéè íééá ïòååòâ øò øòöéìøàâ éã ïåô øòðééà ïòååòâ êéåà æéà èøàã ïòðòæ ééæ.ãìéåå ìñéáà ïòååòâ æéà øòðòé,øòãðé éåå éåæà èôåèùòâ ìñéáà ïáàä ééæ ïåà øòãðé ïòååòâ ïáòâòâ âéãðìéååîåà èàä øò æà éåæà,øòãðé òðééì.íééç éøáã íòã ïãééæ íòã ôåèù à ïåà àã æéà òãééæ øòã,åð",ïèìàäòâøàô íéà øò èàä èøòôèðòâ éøåö íéà øò èàä,"!?éåæà èñôåèù éã."...!?àã ïòã æéà øò" ééá ïòååòâ æéà ñò æà èìééöøòã ñàã èàä òãééæ øòã èùéð ììëá æéà íééç éøáã øòã æà èåùô øáã à éåå ééæ.ùéè íééá ïòååòâ àã éøáã ïôéåà èâàæòâ êàã èàä äîìù úøàôú øòã.èìòåå éã óéåà èùéð ïøàé ïéåù æéà øò æà íééç ïøàô ïáòâòâ ïòîàð à èàä ïééìà íééç éøáã øòã øòáà..."äîìù íééç" áø øò'áåáàá íòã ì éðééà ìåãâ ïè ä äæ' èâàæòâøòáéà èàä øò ñàåå íòãëàð.ïééìà 'äîìù' èâàæòâ øàð ïéåù øò èàä 'äéäé èàä áø øò'áåáàá øòã æà èâàæòâ ïòî èàä éåæà èàä øò.èñééä øò éåæà éåå ôñ à èàä øò æà èâàæòâ úîçî úåáåúë òøòãðåæàá ééååö ïëàî èæåîòâ êéæ.èñééä øò éåæà éåå ôñ íòã ïáòâòâ ïòîàð à êéåà èàä ùåã ä áåè íù ìòá øòã øòã."ìàøùé" åééçá ò"éæ ãéâî øòöéðæà ïøàô ïáòâòâ èàä øò ïåà, ãðñ ïòååòâ æéà ' ä è"ùòá.ïòîàð íòã êéåà êàã èàä ò"éæ êìîéìà 'ø éáø øòâéìééä øòã ïòîàð íòã ïáòâ øëùùé éðá ïøàô ìàæ'î æà ïñééäòâ קלז

46 æéà ñò,èøàååòâ ïòî èàä úéøá íééá èøàã,äùòîì ñò æà ïäòæòâ èàä'î ïåà âàè øòèëà øòã ïòîå òâ ïåà ïòâðàâòâ ïòî æéà,èøàååèðà ïéé èùéð èîå æéà íàøâòìòè øòã øòãééà êàð úéøá íòã èëàîòâ ïëàð.'äùî' ïáòâòâ ïòîàð à èàä'î ïåà,ïòîå òâðà èàä øò æà íàøâòìòè øòã ïòîå òâðà æéà úéøá.'äùî' ïáòâ ïòîàð à ïñééäòâ øòã,ì"æ øòâøòáöøòåå òì'äùî éáø ïòååòâ æéà ñàã.ïééã øòååéùøåà äçôùîä éðá ìëì åùã úëøáî åðéáø ìéöàäå ïéîæî ïòî æéà,äîùð ùøåù íòã êàã ïòî èñééåå ùøåù íòã ïñéåå ìàæ øò æà ùãå ä çåø à ïèàè ïøàô ïøàô" èøéôòâñéåà áø øòååàðéù øòã èàä "äîùð,èùéð ïòî èâàæ øéî øàô øòáà,äìâî ïòî æéà ïèàè éåæà èñòùèåî åã æà øàð!?ïñéåå êéà ïò éåæà éåå øòã èàä éåæà."äùî ïáòâ ïòîàð à øò ìàæ, øàèù.èâàæòâ áø øòååàðéù íàøâòìòè à è éùòâ ïåà ïòâðàâòâ çéìù øòã æéà ïáòâ ïòîàð à ïñééäòâ èàä áø øòååàðéù øòã æà.'äùî' "ôì ç"ñùú äåöú úùøô 'ã íåé à"èéìù øôåñ ìéáééô 'ø ö"äâä ìù åøå éáá äçéùä êåúî íéòè ñòøééà ñàðåá ñòøééà-ñàðåá íéãøç ìä î"øå ã"áà ìàåé úéø á ë"äàøå ö"åî à"èéìù øôåñ éáö óñåé éáø ö"äâä åéçà íù çëð,ìéôéåæà ø"äòéìá èééâ ñò :ñòøééà ñàðåá ã"áà.øãåñî éåæà,ïééù éåæà ñòìà ïåà...äèéçù éã øòáà æéà ìç òèñâéèëéåå éã :åðéáø òøòååù à æéà èçåù à,àé :ñòøééà ñàðåá ã"áà ïèìàä óøàã'î,èòáøà òøòååù à øòééæ,èòáøà.ïèëàøèøàô èùéð êéæ ïò 'î,èåðéî òãòé ôà úîçî ïèòáøà èùéð ïò èçåù à,àé :åðéáø íéà ïìàæ èðòä éã æà ïòðéåàååòâåö êéæ ìàæ øò,úåìéâø,èåðéî ïééà 'éôà ïééæ úòã çéñî èùéð ïò øò.éåæà ïééâ èåâ æéà ñò éö ôà øò èò' ñô èçù øò ñàåå óåò òãòé.ï'èçù'òâ øòã æéà èçåù à æà èâàæ'î :ñòøééà ñàðåá ã"áà ìéôéåæà ïòðò' ñô æåî øò,èðééä ñåô øòèñòøâ.äèéçù éã ïåô èééö òöðàâ éã úåìàù ò"ì èàä øò ñàåå èçåù à àã ïòååòâ æéà ñò :ö"éøâä òðòé,êàåå òøòååù à èàäòâ èàä øò,èëàîòâèéî èàäòâ èùéð èàä øò,ï'èçù'òâ èùéð øò èàä êàåå.ï'èçù ïòðò åö úòãä áåùé íòã èäòæ'î ñàåå,êàæ ò øàèù à æéà ñàã,àé :åðéáø,âðåðòãøà ïéà èùéð æéà øò æà èçåù à óéåà.óìç ïééæ óéåà úåîéâô êéæ èëàî ñèìàîòã ïéà,äøéã à øòáéøà êéæ èéö øò ïòåå èçåù à,ìùîì íòã èùéð èàä øò ìééåå,èùéð øò èçù âòè òðòé.úòãä áåùé åìéôà øòáà,èåðéî øéô òãòé íéðéëñ ãåá à àã æéà'ñ áéåà óìç ïôéåà úåîéâô êéæ èôòøè ïééìà èçåù øòã.úåàéöî øòã æéà éåæà,áùåéî èùéð øò æéà קלח ïéá éøåö ïëàåå òëéìèò èéî :ñòøééà ñàðåá ã"áà øòééæ æéà'ñ,äèéçùä úéá íòã ï å àá ïòååòâ êéà éåæà éåå ïôåà ïöðàâ íòã,ïäòæòâ ñòìà áàä'ë.ïééù ïééî êéà.ïééù øòééæ æéà'ñ,ìàî 4-5 êéæ è ðòååù ñò.àã æéà ñàåå òèñòá éã ùîî æéà ñàã æà 'éôàù òøéà ô"îëù äçéìîä øãñ úåãåà äçéùä äááåúñðå äæì äöòäå,øåòä úçú çìî øéâøâ øàùð äôéèùä éøçà íéàåøù úåîå îá éìë íò ô"äåò óåèùì ãçåéî ùéà úåðîì ïéðòá íé ñåôä éøáãá úåëéøàá åìôìôå.úö äåáâ øåòäù äæ,øãñ ïöðàâ íòã ïééæ äðùî ììëá èöòé ìéåå'î :åðéáø èéî ïøòñòáøàô ïòðò ìàæ'î æà ïòéåáøòáéà èééâ'î à ïòååòâ ñìà æéà úåôåò.íéðå éú òùéøô òðòãéùøàô :ñòøééà ñàðåá ã"áà ñàåå êòì éèù éã àã êàã æéà'ñ ìééåå,êàæ òøòååù øòã ïòååòâ ñìà êàã æéà ñò,âéðééååòðéà èáééìá èàä'î,ïòðòôò èìàååòâ èàä'î ïòåå æà,íòìáàøô êòì éèù ïáééìá èâòìô ïòîåðòâ ñéåøà ïåà èðòôòòâ.øòååù ïòååòâ ñìà æéà'ñ,âéðééååòðéà ìéåå'î.ïëàî ïòî ìéåå ïëàæ òééð òðòãéùøàô :åðéáø ïåô ïèùøàáñéåà ìàæ ñàåå èùøàá à ïëàî èöòé òðééì òëìòæà øòáéà èáééìá ñò.âéðééååòðéà ïøàô êàð øàôøòã èöåð èùøàá øòã,íãä úåøéøö,(åðú 'éñ óñåé éøáã 'éò) äçéìî éðäî àì äæìå).ùééìô ñàã ï ééåå,å"è æ"î è"ñ 'ñ â"îøô 'éò,(óåòä úëéúç) è"ìéôñ úåùòì ïéâäåð êëìå äùî çîùéä ïøî øåäè ïééòî ñøèðå óåñá åñôãðù äçéìî éðéãáå. (ò"éæ

47 úãåáò ïà àã êàð æéà ñò éö èùéð ñééåå êéà :ö"éøâä.äèéçù éåå âéã'úåéøçà éåæà æéà ñàåå ùãå ä à éåå øòøòååù êñ êàð æéà øôåñ à...øôåñ à :åðéáø ñòìà,òèééååö éã êàð óåò ïééà èçù èçåù à!èçåù æéà úåà òãòé èáééøù øôåñ à,äèéçù òáìòæ éã æéà,òèééååö éã ïåô ùøòãðà æéà úåà òãòé,úåà òèééååö à ïòö èàä úåà ïééà,úåëìä òðééæ êéæ èàä úåà òãòé óøàã øò,úåëìä âéöðàååö èàä òèééååö éã,úåëìä ç"ñ áì ïîéñ ç"åà 'éò).ïòðò' ñô ïòðò úåà òãòé óéåà ùðåòã áúë è"é "ñ æ"î â"îøôáå,íéîù àøé àäéù êéøö øôåñäã úëùì à"ñ 'à ïîéñ øôåñä úñ á àéáä ïëå,èçåùäî øúåé àåä øôåñä.(ù"ééò,èçåùî øúåé 'ä àøé úåéäì êéøö øôåñä éë à" ñ øôåñä,èáééøù ñàåå øòã,éåæà æéà åìéç øòã :ö"éøâä ïôéåà èùéð ôà øòã íéà æéà èöòé æà ùèàë èøéôù øò ïåà èçù ñàåå øòã,ïáééøù èùéð øò èòåå õàìô à åö ïòîå ðà óøàã øò,èìàäòâ à ïòîå àá óøàã.ï'èçù åö øôñî ïñéååòâ ïééæ ïòîå àá êéåà êàã óøàã øôåñ øòã :åðéáø èùéð êéåà øò èòåå ïáéééøù èùéð èòåå øò æà...èìòâ.èìàöàá ïòîå àá óøàã øò,ïòðò' ñô êàñà ñðééìà êéæ óøàã øôåñ à,íòðéé øàô èùéð èæééåå øò.ïòðò' ñô êàñà øòééæ ééá éåå øòî êñ æéà'ñ,èåè øò ñàåå èùéð èäòæ øòðéé.èçåù à øòã,úåëìä òðééæ êéæ èàä èáééøù'î ñàåå úåà òãòé úåéúåà éã èéî úåéúåà âéöðàååö ïåà ïáéæ èàä øôåñ ùøòãðà êàã ïøòåå úåéúåà æ"ë òìà,ê"ôöðî êñ æéà øôåñ à,úåëìä êàã èàä êàæ òãòé,ïáéøùòâ...øòî ïåà óåò ïééà,òáìòæ éã èòáøà éã ùèàë æéà äèéçù ñòìà èééö òöðàâ éã øòáéà êéæ è'øæç'ñ,óåò à êàð.éåæà èùéð ììëá æéà úåøôåñ ééá øòáà,òáìòæ éã ìù íéñøëä úåãåà äìåãâä äìàùä ìò äçéùä ááåúñðå ñòøééà ñàðåá ã"áà ïãå,àðéèðòâøà úèéçùá úåîäáä çëåðù äîîå,äìàùä éèøôá à"èéìù åðéáø íò à"èéìù.íù äèéçùäá åéðéò åàøù äîî àåä åùã úëøá à"èéìù ñòøééà ñàðåá ã"áà ù á áåùå ãëð à"èéìù ïúçä â"áò è"æîì 'éçú åúá éàåùð úàø ì,ìàåé úéø á ë"äàø à"èéìù øòììéî êåøá éáø ô"åç ö"äâä.íåìùì åãøôðå åúëøá åì ìéöàä åðéáøå,êàæ òèðàñòøòèðéà à... :ñòøééà ñàðåá ã"áà åö åö èééâ øò æà,èçåù øòèåâ à æà,ïâàæ èâòìô ïòî íéà èééâ âàèééåå ôà èàä øò åìéôà éã,åáåøå åùàø ïéøòã èâéì øò ìééåå,äèéçù éã.âàèééåå ôà éã òååà,àé :åðéáø.áéì ñàã èàä øò,ìåò ïéé èùéð íéà æéà äèéçù ò"åù ïéà èâðòøáòâ êàã èøòåå íòã øàô :ö"éøâä éåæà,úåãòì ìåñô æéà ìäåáî à æà (ãì ïîéñ èôùî ïùåç) ìäåáî à æà (æ"ñ çé ïîéñ) äùãç äìîù øòã êéåà èâàæ ôà íòã èùéð èàä øò ìééåå,èçåù ïéé ïééæ èùéð ìàæ.õàìô ïôéåà êàã èâàæ (æ"ñ çé ïîéñ) øáçî êàã èäòæ'î :åðéáø ú éãáì úòãä áåùé êéøö äáøä' ïåùì ñàã èøàã ñàåå áåèù ïéà ñòôò øàð êéæ èëàî øòîàè 'ïéëñä èéî ï'èçù èùéð øò ïò,âðåðòãøà ïéà èùéð æéà.úòãä áåùé ï'éáø íééá äùòî à àã æéà'ñ :ñòøééà ñàðåá ã"áà íéèçåù éã ñàåå íòã éáâì èãòøòâ èàä'î ïòåå,ò"éæ èçåù øòã æà èâàæòâ øò èàä,ïøòãòô éã ôà ï éìô ïéé ïáàä èùéð øò èòåå èìòâ ïéé ïáàä èùéð èòåå øò æà éåæà,úòãä áåùé ïéé ïáàä èùéð èòåå øò,ôà...èåâ ïééæ ôà øòã íäéà èòåå,ïøòãòô éã ï éìô èòåå êàæ òãòé æéà íééäøòãðéà :åéøáã úà øàéá åðéáø èàä ï'èçù'òâ èàä øò ïòåå èçåù à, ñò ïà ïòååòâ èëòø éã èàäòâ øò èàä,æðòâ éã èàäòâ êàã øò æðàâ ïãòé ïåô. éìô ïééà æðàâ íòðåô ï éìôåöôàøà èðàä ïééà èàäòâ øò èàä ï'èçùòâ èàä øò ñàåå.êéæ øàô ïòîòð èðò òâ øò èàä ñàã ñàåå ïøòãòô íòã ïåô èàä ïòî ìééåå êàæ òèåâ à ïòååòâ æéà ñàã èðò òâ ñàã èàä øò.ñòðòëàã òèåâ èëàîòâ òâéãìàååòâ à ïòååòâ ñàã æéà ìàîà.ïôéå øàô.äàéöî,íéìùåøé ïéà æðåà ééá êàð ñàã ðòãòâ êéà :ö"éøâä,êàæ òøòééè à øòééæ ïòååòâ æéà òðòëàã ïøòãòô à.äðåúç éã åö èôéå òâ ïòî èàä ñàã à ïòåå æà èâàæòâ ì"æ éáø øòã èàä ñàã :åðéáø ñàã àìéî,øòñòá øò èçù úòãä áåùé èàä èçåù ìééåå,úòãä áåùé ïáòâòâ íéà èàä ïøòãòô éã ïòîòð éã ïéà øòìàè øàôà ïëàî èðò òâ íòãëøåã èàä øò.èééæ קלט

48 ,íþî¾í ³êïë מיסודו של כ"ק מר רביה"ק בעל בר משה זי"ע - בהדרכת והמשכת מ"מ כ"ק מר רבינו הגה"ק שליט"א היא למחזיקי בה ע חיי",íþ ¾î ìë¾ ñ î ëî ñïô ³ þë þè¾ò קמ,íþêõ³ñî ïî¼ñ ¼ðîò þš í îò ð ð óðš,íñ¼ôî íð ô ñ îë ¾ ¾ ó" ì,í¾îðè íð ôëî íë ðò ìîþë,í¾îðšë¾ þëð ñ ñ óìî þ¼ îëñ í "í,ññî í ³ëî ñ ëíñò μôî³,ññ ëî þõë ð½ìî íšð ¹ðîþ,íñ¼ôñ ëîíêî í ôñ ðôìò å"éä ùèéååà ùàî øæòéìà íééç ø"äåî íþ ¼ôí îò ññî ñ¾ "¹ñêí þ¾"ôî î" ð¼ñê þ ¼ë ší îò ³ñ íš ðë òô לרגל שמחתו בהכנס בנו יניק וחכים כמר צבי יהודה ני"ו לעול התורה והמצוות והברכה אחת היא למע"כ אביו ידידינו הנכבד והמפואר, מוכתר בכל תואר הרה"ח ר' יצחק מרדכי מאשקאוויטש הי"ו,³þêõ³ñî ó¾ñ ³ìòî èîò¼³ ëþñ í ï ¾,³þ ¼ î¾êþñ îò ³î þë êò í³î.½" î,íìîþíëî íëìþíë þ¾î¼î þ¾îê,íìñ íî í þë ¼õ¾ë μþë³ íþî³í ³šïìí ³î ïëî ê³ þîêð êþš ë ó þëôí ññî í ³ñíòí øàîèàñ éãéñçã ùøãîä úéá ê" ñ¾ š"íèí þ"îôðê öþô š" ³îê ¾òë øá éðá - øéàî ïåøëæ וה' בר את אברה" בשיר הלל ושבח, ברכת מזל טוב נבר, קד ידידינו היקר והאהוב, על כל יודעיו ומכיריו נער וחביב, לבו לב הזהוב, משלי עצמו מנגד להיטיב לזולתו, ועשות צדקה וחסד כל מגמתו, מקבל את כ"א בסבר פני יפות, ח וחסד על פניו חופפת, חסיד במעשיו בהצנע לכת, וה' בר את אברה" בכל, למע בית מדרשינו לא ישבות יומ וליל, עובד עבודת הלוי" במלאכת הקודש, בהתמסרותו הנפלאה בסידור ובאירגו הבית מדרש, î" í èþ¼ëò ¾ îñí ðþô óíþëê þ"íîô å"éð åøåëá åãëð úãìåäá åðåòîáù äçîù 'ä úú ìâøì å"éä åäéòùé ø"øä áåùçä êøáàä åðá ìöà à"òé ïàãðàì á"äéòá é"áà ויה"ר מלפני אבינו שבשמי, שיזכה לרב תענוג ונחת במלוא חפניי, ומשמחה זו יושפע רב שמחות לנו ולכל בית ישראל בכפלי כפליי, עדי ירח ה' על בני ציו וירושלי, בב"א. íþšîíëî ³îð ð ë ó þëôí אליעזר פאלאטשעק - שלמה זלמ דאסקאל בש מתפללי ביהמ"ד

49 התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר אברה ווידער הי"ו ראש הקהל דקהילתינו הק' בקרית יואל יע"א ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר שמואל אבערלענדער הי"ו סג ראש הקהל דקהילתינו הק' בוויליאמסבורג יע"א ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì ישא ברכה מאת ה' וצדקה מאלוקי ישעו ויתבר ממעו הברכות בהשפעות טובות וכל מילי דמיטב ישא ברכה מאת ה' וצדקה מאלוקי ישעו ויתבר ממעו הברכות בהשפעות טובות וכל מילי דמיטב התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר חיי לעווי הי"ו אב"י בעיר הבירה ווינא יע"א ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר אהר וועל הי"ו מנהל מוסדותינו הק' בבארא פארק יע"א ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì ישא ברכה מאת ה' וצדקה מאלוקי ישעו ויתבר ממעו הברכות בהשפעות טובות וכל מילי דמיטב ישא ברכה מאת ה' וצדקה מאלוקי ישעו ויתבר ממעו הברכות בהשפעות טובות וכל מילי דמיטב קמא

50 התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר וואל פערל הי"ו חבר הנהלת מוסדות יטב לב בארה"ק ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר חיי צבי פריינד הי"ו חבר הנהלת קהילתינו הק' בבארא פארק יע"א לעילוי נשמת הרה"ח ר' מנח זאב ז"ל ב"ר אברה אבא שליט"א נלב"ע כ"א אייר ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì הגה"ח ר' ב"ר לעי"נ זקינו יעקב שלו ישראל ז"ל נלב"ע כ"ג ניס התודה והברכה ז"ל לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר אלימל קליי הי"ו åðéðåéìâ úàöåäì ïåâä íåëñ áãð øùà ìò ישא ברכה מאת ה' וצדקה מאלוקי ישעו ויתבר ממעו הברכות בהשפעות טובות וכל מילי דמיטב התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר מרדכי מנח שפילמא הי"ו åðéðåéìâ úàöåäì ïåâä íåëñ áãð øùà ìò ישא ברכה מאת ה' וצדקה מאלוקי ישעו ויתבר ממעו הברכות בהשפעות טובות וכל מילי דמיטב לעילוי נשמת הרה"ח ר' אברה מאיר ב"ר צבי אלימל ז"ל והאה"ח מרת שרה רבקה ב"ר אברה מאיר ע"ה לעי"נ הגה"ח רבי משה חיי דוד ב"ר יו"ט הלוי ז "ל וזשע יב "ע כ"ח ניס נל לעי"נ הרה"ח ר' יצחק מאירז"ל ב"ר יעקב משה ז"ל מאשקאוויטש נלב"ע י"ח ניס ז"ל קמב לעילוי נשמת האה"ח מרת ליפשא טאבאק ע"ה ב"ר חיי ז"ל נלב"ע י"ז ניס לעילוי נשמת האה"ח מרת ראסיא יאקאב ב"ר טובי' ז"ל נלב"ע כ' ניס לעי"נ האה"ח ע"ה מרת אסתר פינקלשטיי ע"ה בת הרה"ג ר' דוד ז"ל נלב"ע א' אייר

51 התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה, נודע לש ולתהילה, לבו ער וח לכל דבר שבקדושה, במידה מרובה וגדושה, מוה"ר יוס זאב וואלדמא הי"ו אב"י בעיר טאראנטא יע"א ãáëðå ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåä ìâøì לטובת נשמת כ"ק רבינו הגה"ק מר משהבהגה"ק רבי חיי צבי עלה בסערה השמימה כ"ו ניס תשס"ו לפ"ק זללה"ה התודה והברכה לידידינו היקרהחשוב והנעלה מוה"ר משה ברו כ הי"ו ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì לע"נ האה"ח ליפשא ב"ר חיי ע"ה נלב"ע י"ז ניס ולטו"נ כ"ק רבינו הגה"ק מר משה בהגה"ק רבי חיי צבי זללה "ה התודה והברכה לידידינו הרבני הנכבד והנעלה מוה"ר אלי' זאב לעווי הי"ו אב"י בעיר הבירה ווינא יע"א ïåâä íåëñ áãð øùà ìò åðéðåéìâ úàöåäì לעי"נ אמו האה"ח מרת רחל ב"ר זאב ע"ה נלב"ע ט"ו ניס ת. נ. צ. ב. ה. קמג

52 קמד